Ayupova M. Yu

To’rtinchi bosqichdagi logopedik ish, bolalarning 3-5 so’zdan iborat gaplar 
tuzishni o’rganishlariga qaratilgan. Bunda bolalar fonetik jihatdan to’g’ri, 
«xukmron» qo’shimchalar yordamida so’zlar o’rtasidagi bog’liqlikni ifoda etishga 
o’rganishlari zarur. Kelishikli ko’makchilardan tuzilgan konstruksiyalarda bolalar 
barcha ko’makchilarni tushirib qoldirishlari mumkin (talaffuz qilmaydilar). Savollar 
yordamida logoped gapdagi so’zlar tartibini to’g’rilaydi, so’ngra gap tuzishda 
bolaning fe’lni tushurib qoldirmasligini va uni otga mos holda son va shaxsda 
kerakli shaklda qo’llashini kuzatib turadi. 
To’rtinchi bosqichdan boshlab bolalarga so’z o’zgartirish qoidalarini o’rgatish 
boshlanadi va bu logopedik ishning keyingi bosqichlarida ham davom etadi. 
Ot va fe’llarning grammatik shakllarini shakllantirish faqatgina ma’lum so’z 
shakllarini qayta ishlash orqali amalga oshirilmaydi, balki qo’shimcha ravishda 
aynan bir so’zning turli shakllarini taqqoslash ustida ham ish olib boriladi. 
Aynan bir so’z turli so’z birikmalarida qanchalik ko’p shaklga kirsa, bolalar 
tomonidan grammatik mezonlarni va ona tilidagi bir butun grammatik tizimli 
o’zlashtirish samaraliroq kechadi. Biroq bunday taqqoslash uchun ma’lum lug’at 
boyligi va grammatik taqqoslashnng ma’lum ketma-ketligi bo’lishi zarur. 
Nutq ontogenezidan kelib chiqib, ma’lum so’zlar zaxirasi to’plangandan 
so’nggina so’z qoidalarini jadal ravishda o’zlashtirishni boshlash tavsiya etiladi: 
predmet nomlari 100-150 so’zdan kam bo’lmasligi va xarakat nomlari 40-50 so’z 
atrofida bo’lishi zarur. Bolalar diqqati so’zning oxiriga qaratiladi. So’z o’zgartirish