Ayupova M. Yu

bo’yicha ishni shunday suzlarda o’tkazish maqsadga muvofiq: Bunday so’zlar 
o’zining oxang-ritmik sur’tini saqlab qolishi, ya’ni o’zgargan so’zda bo’g’in miqdori 
saqlanib qolishi lozim. Bundan tashqari dastlab faqat so’z o’zgartirishning produktiv 
shakllari qo’llaniladi. 
Agar topshiriq bajarishning birinchi bosqichlarida bolalarning bir so’zdan 
iborat javoblariga ruxsat etilsa, keyingi bosqichlarda boladan butun gapni (sintaktik 
stereotipdagi) uning to’g’ri grammatik tuzilishi bilan gapirib berishi talab qilinadi. 
Shuni esda tutish lozimki, nutqi to’liq rivojlanmagan bolalar uchun fe’lga bog’liq 
so’zni grammatik to’g’ri tuzish murakkablik qiladi. 
Bolalar nomoyish kilingan harakatlar, syujetli rasmlar, savollarga batafsil 
javoblar bo’yicha gaplarni qancha ko’p tuzsalar sodda gaplarning grammatik 
tuzilishini tezroq o’zlashtiradilar. Shu sababli mashg’ulotlarda har qanday 
predmetli vaziyatlardan foydalanish tavsiya qilinadi. Chunki bu vaziyatlarda Kim? 
Nima? Nima kilyapti? Nima bilan? Qayerda? Qayerga? va hokazo savollar berish 
mumkin. 
Mashg’ulotlarda ko’makchi, sifat, ravish va olmoshlar ustida ishlanmaydi, 
chunonchi nutqning bu qismlari bolalarning faol nutqida o’z o’rniga ega bo’lishi 
extimoldan holi emas. Ko’makchili konstruksiyalarda boladan faqat so’z oxirini 

---

(fleksiyni) to’g’ri tuzish talab qilinadi, ko’makchilarning o’zi esa bunday bolalarda 
tushirib qoldirilishi yoki noto’g’ri qo’llanilishi mumkin. 
Butun logopedik ish jarayonida tovush talaffuziga ham e’tiborni qaratish lozim. 
Ona tili fonetikasini shakllantirish tovush o’zlashtirishning ketma-ketlikdagi tabiiy-