Ayupova M. Yu

hollarda bolalar nutqida grammatik jihatdan fleksiylar to’g’ri qo’llangan so’zli 
gaplar va so’z birikmalari paydo bo’ladi, ammo so’zlarning bo’g’in tarkibi buziladi. 
Lekin buning aksi ham bo’lishi mumkin. Bunda bola so’zning bo’g’in tarkibini 
oson o’zlashtiradi, gapning grammatik tuzishni rivojlanishi esa kechikadi. 
Nutq rivojlanmaganligida nutqning tovush tomonini o’zlashtirish sekin va 
o’ziga xos kechadi. Bolalar hosil bo’lgan tovushlarni hosil bo’lish o’rni va 
artikulyatsiya usuliga ko’ra o’zaro almashtiradilar. Bolalarda tovush talaffuzi 
kamchiliklari turlicha namoyon bo’ladi va tovush talaffuzi korreksiyasida buni 
hisobga olish lozim. Ba’zi bolalarda ona tilidagi tovushlarni o’zlashtirish jarayoni 
normal bolalarga nisbatan olganda sekinlashgandek tuyuladi. Boshqa bolalarda 
fonemalarni o’zlashtirish, sog‘lom bolalar o’zlashtirishining ketma-ketligiga mutlaqo 
mos kelmaydi.
Bir tovushni boshqasi bilan almashtirish bu davrning xarakterli xususiyatidir. 
Ko’pchilik bolalar barcha undoshlarni jarangsizlantiradilar.
«y» tovushning yo’qligi, tovush talaffuzining keng tarqalgan buzilishlari ichiga 
kiradi. 
 
 
Nutqni tushunishni rivojlantirish 
 

---

Ikkinchi va uchinchi o’qitish bosqichlarida tavsiya qilingan, nutqni tushunishni 
rivojlantirish bo’yicha vazifalar takrorlanadi. Bolalarning ot va fe’llarning 
grammatik iakllarini, otlarning kelishik qo’shimchalarini, predmetlarning ayrim 
belgilarini tushunishga e’tibor qaratiladi. 
 
Bir nechta so’zdan iborat gaplarni shakllantirish