Ayupova M. Yu

tashlanadi: xabar maylidagi ko’pgina fe’l shakllarini to’g’ri qo’llash, otlarda 
qo’shimchalarni to’g’ri qo’llash kabilar. 
Ko’pgina to’rt, besh, hatto olti bo’g’inli so’zlar aksent-ohang jihatdan to’g‘ri 
talaffuz qilinadi, ammo bola tomonidan kam qo’llanuvchi so’zlarning bo’g’in tarkibi 
buziladi. (Masalan, militsioner, gultojixo’roz). Bu holat nutq rivojlanishining ushbu 
darajasi uchun tamomila qonuniydir. Bu holatni nafaqat so’zlarning tovush, bo’g’in 
tarkibini murakkabligi bilan, balki so’zlarning morfologik jihatdan murakkab 
tuzilganligi bilan ham tushuntrish mumkin. 
Ko’p bo’g’inli so’zlarning bo’g’in tarkibi ustida ishlash jarayonida bolalarga 
so’zning morfologik tuzilishini qulay shaklda tushuntirish lozim. Bir o’zakli so’zlarni 
taqqoslash mashg’ulotlarini nutqni tushunishni rivojlantish mashg’ulotlariga kiritish 
mumkin. 
Logopedik ishni boshlay turib, bola nutqini tekshirish jarayonida aniqlangan 
nutq normalarining buzilishini «Bolalar nutqining normal rivojlanishi tizimi» 
jadvalidagi ma’lumotlar bilan taqqoslash tavsiya etiladi. 
Mustaqil bog’langan nutq shakli ustida ish boshlangunga qadar barcha 
tovushlarni bola nutqiga qo’yish va nutqqa kiritish kerak. Sirg’aluvchi affrikatlarni 
differensatsiyalanmagan holda qo’llash bundan mustasnodir. 
 
Sodda yoyiq gaplar 
 
Tarkibiga aniqlovchi va turli xildagi hol kiritilgan 5-7 so’zlardan iborat gaplar 
tuzishga o’rgatishdan avval, bolalar bilan dastlab alohida so‘z birikmalari ustida 
qayta ishlash lozim: sifat+ot yoki ravish+ko’plik, qaratqich kelishikdagi ot va xokazo. 
So‘ng bolalar tomonidan ilgari o’zlashtirilgan gap turlari yangi so’z birikmalari