Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida

Falsafa aksiologiya sifatida 
Falsafa  «dunyo-inson»  tizimini  tushunishga  intilib,  unda  yuz  berayotgan  jarayon  va 
munosabatlarni  faqat  gnoseologik  jihatdan,  «haqiqat»  nuqtai  nazaridan  qaramaydi.  Uning 
uchun bu jarayonlar va munosabatlarni qadriyatlar orqali, «Ezgulik», «Muruvvat», «Yovuzlik», 
«Foyda»,  «Go‘zallik»  va  hokazolar  nuqtai  nazaridan  baholash  ham  muhimdir.  Bu  jihatdan 
falsafa  aksiologiyadir  (qadriyatlar  to‘g‘risidagi  ta'limot,  grekcha  axios  -  qadrli  va  logos  - 
ta'limot  so‘zlaridan). 
Falsafaning  qadriyat  yo‘nalishi  uning  dunyoqarashiga  taalluqli  tabiatidan  kelib  chiqadi. 
Biz har qanday dunyoqarashni insonning dunyoga bo‘lgan munosabati deb qayd etgan edik. 
Va  bu  munosabatlarni  oddiy  dalillar,  jarayonlar,  hodisalar,  hattoki  ularni  tushuntirish  va 
tushunishni  qayd  qilish  deb  bo‘lmaydi.  Faylasuf  uchun  dunyo  -  bu    beparvo  kuzatuvchi 
tomonidan  mikroskop  orqali  ko‘riladigan  tor,  ajratilgan  bir  parcha  borliq  emas.  Bu  dunyo 
hamisha  inson,  uning  ehtiyojlari,  ishonchlari  va  ideallarining  o‘zaro  munosabati  orqali 
«insoniylashtirilgan»  va  «ruhlantirilgan».  Dunyoda  ro‘y  beradigan  barcha  narsalar  inson 
uchun  o‘z  me'yoricha  ahamiyatga  ega.  Falsafaning  dunyoni  faqat  bilishi  emas,  balki  uni 
baholashni  ham  shundan  kelib  chiqadi.  Bundan  tashqari  har  qanday  falsafiy  tizimning  o‘zi 
qadriyatlarning  muayyan  tizimi  sifatida  namoyon  bo‘ladi.  Masalan,  biz  g‘arbiy  va  sharqiy 

---

tafakkur turining  xristian va islom falsafasi qadriyatlari to‘g‘risida gapirishimiz mumkin va 
hakozo. 
Falsafa  o‘zining  aksiologik  (qadriy)  vazifasini  bajara  borib,  quyidagi  savollarni  beradi: 
«Mavjud dunyo mukammalmi?», «Bu dunyo qanday bo‘lishi kerak?», falsafa mavjudlik bilan 
vujudga  keladigan  narsa  o‘rtasidagi  ziddiyatni  ochib  beradi.  Falsafa  vujudga  kelishi  kerak 
bo‘lgan narsa to‘g‘risida savol berib, bu bilan inson ongida ro‘y berishi kutilayotgan g‘oyalar, 
borliq uyg‘unligini qidirishni qo‘zg‘atadi.