"Axborot kommunikatsion texnalogiyalari va iqtisod" kafedrasi maxsus fan o’qituvchisi o’sarova Gulruh Samatovnaning

o'qitishning ijodiy muqiti. Mavjud ko'pgina uslublar asosida o'qituvchi ilm tolibini o'qitadi, o'quvchi esa faqat berilgan materialni o'qiydi.

mustaqil ta'lim olishning imkoniyati borligi. Distant uslubi asosida ta lim berish- boshlang'ich, o'rta, universitet, sirtqi- kechki va malaka oshirish bosqichlarini o'z ichiga oladi.

V) ish joyidagi katta uzgarishlar. Distant uslubi asosida ta lim berish turi millionlab insonlarga, hammadan ham ishlab chiqarishdan ajralmasdan ta'lim olayotganlar uchun, qulay sharoit yaratib beradi.
G) o'qitish va ta'lim olishning yangi va unumli vositasi. Statistik ma'lumotlar shuni ko'rsatmoqdaki, distant uslubi asosida ta'lim berish, ishlab chiqarishdan ajralgan holda o'qish kabi unumlidir.
Hozirgi kunda tug'ridan-tug'ri INTeRNeT tarmog'iga kirish xizmati distant uslubi asosida ta'lim berish uchun elektron pochtalar, komp'yuter konferentsiyalari va ma'lumotlarning elektron bazasida foydalaniladi. Axborotlashgan tezkor kanalning rivojlanishi yangi gipermedia tizimini berib, u uz ichida INTeRNeT tarmog'iga kirishning uchta asosiy xizmatini mujassamlashtiradi va foydalanuvchining interfeysini (muloqoti) yanada takomillashtirishga yordam beradi. Maltikast texnologiyalarining, konferentsiya vositalarining va mul'timedia komp'yuterlarining mavjudligi INTeRNeT tarmog'i orqali videokonferentsiyalarni yo'lga qo'yishga imkoniyat beradi. Shunday qilib, bunday gigant axborotlashgan tarmoq o'quvchilarning distant uslubi asosida zamonaviy bilim olishlari uchun vaqti yoki qaerda turganligiga qaramasdan keng sharoit yaratib beradi.
Video va audio axboroti bilan ishlashning zaruriyati ma'lumotlarining katta hajmi va ularni uzatishning yuqori tezligi bilan bog'liq ko'plab muammolarni yuzaga keltirdi. Bu, audio-video axborotning saqiq texnologiyalarini rivojlantirish va katta sig'imdagi jamg'aruvchilarning yangi namunalarini yaratishning boshlanishi bo'ladi.
Mul'timedia uchun zamonaviy CD-ROM texnologiyalar taqdimnomasi ilk marta 1987- yili Sietldagi konferentsiyada ( Second Microsoft CD-ROM Conference) bo'lib o'tdi va bu sana video va audioaxborotli to'loqonli mul'timedianing paydo bo'lishi boshlanishi deb hisoblanadi.
Mul'timedia tarkib topishining bundan keyingi qadami CD-I texnologtyasi (Compast Disk Interaktive- interaktiv videodisklar) bo'ladi, ular komp'ter yordamida lazerli video- murvatni boshqarish yo'li bilan kompakt diskdan axborotni ixtiyoriy tanlashni tashkil etishga imkon beradi.
S videotizimning asosi bo'lgan ixtisoslashgan mikroprotsessor turkumi. Oxirgi paytlarda buldardan ham zamonaviylari bozorda taklif qilinmoqda;
S drayverlar (Video Driver, Audio Driver va VRAM Driver va CD-ROM Driver) va alohida kichik tizimlar darajasidagi dasturiy interfeys:
S galma-gal paydo bo'luvchi audio va video axborot saqlovchi, malumotlarni CD- ROM jamg'aruvchisidan foydalanilganda tezligi bir tekisligini ta'minlovchi maxsus shaklli fayllar;
S sub'ektiv qabul qilishga yo'naltirilgan va ba'zi yo'qotish yoki buzib kursatishlarga yo'l qo'yuvchi axborotning turli namunalari /tiklash algoritmlari.
Internet xizmati turlari elektron saxifa, elektron pochta, telekonferentsiya, fayllarni uzatish, domen nomlari, Telnet, IRC yoki Chat konferentsiya, ma'lumotlarni izlash xizmatlari tavsiflari keltiriladi.
Shunday kilib, ushbu ma'ruza Internet xakida to'lik ma'lumotlarni beradi va undan foydalanish asoslarini o'rganishda ko'l keladi.
Internet bu yagona standart asosida faoliyat ko'rsatuvchi jaxon global komp'yuter tarmogidir. Uning nomi tarmoklararo degan maononi anglatadi. U maxalliy (lokal) komp'yuter tarmoklarni birlashtiruvchi informatsion tizim bo'lib, o'zining aloxida axborot maydoniga ega bo'lgan virtual to'plamdan tashkil topadi.
Internet, unga ulangan tarmokka kiruvchi barcha komp'yuterlarning o'zaro ma'lumotlar almashish imkoniyatini yaratib beradi. O'zining komp'yuteri orkali internetning xar bir mijozi boshka shaxar yoki mamlakatga axborot uzatishi mumkin. Masalan, Vashingtondagi Kongress kutubxonasi katalogini ko'rib chikishi, N'yu - Yorkdagi Metropoliten muzeyining oxirgi ko'rgazmasiga ko'yilgan suratlar bilan tanishishi, xalkaro anjumanlarda ishtirok etishi, bank muomalalarini amalga oshirishi va xatto boshka mamlakatlarda istikomat kiluvchi tarmok mijozlari bilan shaxmat o'ynashi mumkin.
Internet XX asrning eng buyuk kashfiyotlaridan biri xisoblanadi. Ushbu kashfiyot tufayli butun jaxon bo'ylab yoyilib ketgan yuz millionlab komp'yuterlarni yagona informatsion muxitga biriktirish imkoniyati tugildi.
Foydalanuvchi nuktai nazaridan taxlil kiladigan bo'lsak, internet birinchi navbatda tarmok mijozlariga o'zaro ma'lumotlar almashish, virtual mulokot kilish imkonini yaratib beruvchi informatsion magistralp vazifasini o'taydi, ikkinchidan esa unda mavjud bo'lgan ma'lumotlar bazasi majmuasi dunyo bilimlar omborini tashkil etadi. Bundan tashkari internet bugungi kunda dunyo bozorini o'rganishda, marketing ishlarini tashkil etishda zamonaviy biznesning eng muxim vositalaridan biriga aylanib bormokda.
Rasmda internet va unga boglanishning umumiy shakli keltirilgan. Unga asosan internetga boglanish va undan foydalanishning asosiy texnik vositasini shaxsii komp'yuterlar tashkil etadi. Uning imkoniyatlarini kengaytirish uchun unga mikrofon, videokamera, ovoz chixargich (audiokolonka) va boshka ko'shimcha kurilmalar ulanishi mumkin. Internet xizmati internet provayderlari yordamida aloka kanallari orkali amalga oshiriladi. Aloka kanallari sifatida telefon tarmogi , kabelli kanallar, radio va kosmos aloka tizimlaridan foydalanish mumkin.
Internet tarmokning asosiy yacheykalari bu shaxsiy komp'yuterlar va ularni o'zaro borlovchi lokal tarmoklardir.
Internet aloxida komp'yuterlar o'rtasida aloka o'rnatibgina kolmay, balki komp'yuterlar guruxini o'zaro birlashtirish imkonini xam beradi. Agar bironbir maxalliy tarmok bevosita internetga ulangan bo'lsa, u xolda mazkur tarmogning xar bir ishchi stantsiyasi Internetga ulanishi mumkin. Shuningdek, internetga mustakil ravishda ulangan komp'yuterlar xam mavjud. Ularni xost komp'yuterlar (host — raxbar) deb atashadi. Tarmok ka ulangan xar bir komp'yuter o'z adresiga ega va uning yordamida jaxonning istalgan nuktasidagi istalgan mijoz uni topa olishi mumkin.
Internet bu internet texnologiyasi, programma taominoti va protokollari asosida tashkil etilgan, xamda ma'lumotlar bazasi va elektron xujjatlar bilan kollektiv ravishda ishlash imkonini beruvchi korxona yoki kontsern mikyosidagi yagona informatsion muxitni tashkil etuvchi komp'yuter tarmogidir.
Internet boshka komp'yuter tarmoklaridan kuyidagi bilan farklanadi. Bir yoki bir necha serverlardan tashkil etilgan tarmok mijozi undagi elektron xujjat, ma'lumotlar bazasi va fayllardan foydalanish uchun, ularning kaysi serverda, kaysi direktoriyada kanday nom bilan saklanganligini, ularga kirish usul va shartlarini bilishi zarur bo'ladi.
Server bu boshka komp'yuter va programmalarga xizmat ko'rsatadigan komp'yuter yoki programmadir. Ya'ni boshka komp'yuterlarga o'zining fayllaridan foydalanishga ruxsat beruvchi komp'yuter Server xisoblanadi. Bitta komp'yuterda birnecha Server ishlashi mumkin.
Internetda esa bunday nokulayliklarni oldi olingan bo'lib, uning foydalanuvchisi bunday ma'lumotlarni bilishi shart emas. Bundan tashkari internet tarmogida mavjud bo'lgan barcha elektron xujjat va ma'lumotlar bazasini giper boglanishlar yordamida o'zaro boglab yagona informatsion muxit kurish, unda kulay informatsion kidiruv tizimlarini tashkil etish mumkin bo'ladi.
Internet o'z - o'zini shakllantiruvchi va boshkaruvchi murakkab tizim bo'lib, asosan