Avtomobil elektr jihozlariga qo‘yiladigan asosiy texnik talablar

AKKUMULYATORLARADA RAZRYAD VA ZARYAD VAQTIDA SODIR BO'LADIGAN FIZIK -KIMYOVIY JARAYONLARNI IZOHLANG . Akkumulatorlar batareyasining plastinalari orqali zaryadlanish va razryadlanish toklari o’tganda sodir bo’ladigan jarayonlarni "qo’sh sulfatlanish" nazariyasi asosida tushuntirish mumkin va uning mohiyati quyidagidan iborat.Razryadlanish jarayonida manfiy plastinadan eritmaga qo’rg‘oshin ionlari Pb++ ajralib chiqadi va elektrolit tarkibidagi sulfat kislotaning dissosiatsiyasi natijasida hosil bo’ladigan sulfat ionlari SO4 bilan reaksiyaga kirishadi:Pb  SO4  PbSO4 Reaksiya natijasida elektrolitda hosil bo’ladigan erimaydigan qo’rg‘oshin sulfat PbSO4 tuzi manfiy plastinaga o’tiradi. Musbat plastinadagi qo’rg‘oshin ikki oksidi PbO2 eritmaga o’tadi va suv bilan reaksiyaga kirishib to’rt valentli qo’rg‘oshin Pb++++ va bir valentli gidroksil ON - ionlarini hosil qiladi:  PbO2  2H2O  Pb(OH)4  Pb  4OH Bundan keyin, to’rt valentli qo’rg‘oshin ionlari ikkitadan manfiy zaryad olib, ikki valentli qo’rg‘oshin ionlariga aylanadi:   Pb  2e Pb Ikki valentli qo’rg‘oshin ionlari sulfat ionlari bilan reaksiyaga kirishib, qo’rg‘oshin sulfat tuzini hosil qiladi va u musbat plastinaga o’tiradi: Pb  SO4  PbSO4 Sulfat kislotaning dissosiatsiyasi natijasida hosil bo’lgan vodorod ionlari 4H+ gidroksil 4ON- ionlari bilan birlashib suv hosil qiladi: 4 4 4 . H  OH  H2O Suv molekulalarining ikkitasi qo’rg‘oshin ikki oksidi bilan reaksiyaga kirishganligi sababli, musbat plastina atrofida ikkita suv molekulasi hosil bo’ladi. Akkumulatorlar batareyasining zaryadlash jarayonida har ikkala elektroddagi qo’rg‘oshinsulfat tuzi (PbSO4) elektrolitga o’tadi va ionlashadi (1.2-jadval). Elektrolit tarkibidagi suv ham ionlashadi. Manfiy elektrod atrofida tok hosil bo’lish jarayonida vujudga keladigan ikki elektron ta’sirida, ikki valentli qo’rg‘oshin Pb++ neytrallanadi va qattiq holda plastinaga o’tiradi. Musbat elektrod atrofida ikki valentli qo’rg‘oshin ionlari zaryad toki ta’sirida ikki elektron berib to’rvalentli qo’rg‘oshin ioniga aylanadi. Bu ionlarning har biri kislorodning ikki ioni bilan qo’shilishib, qo’rg‘oshin ikki oksidi PbO2 ni hosil qiladi va plastinaga o’tiradi. Har ikkala plastina atrofidagi sulfat ionlari SO4 ikkita vodorod ioni bilan qo’shilishib sulfat kislota hosil qiladi. Akkumulatorni razryadlanish va zaryadlanish vaqtida sodir bo’ladigan jarayonlarni quyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin razryadlanishPbO2 + Pb + 2H2SO4 2PbSO4 + 2H2O. zaryadlanish"Qo’sh sulfatlanish" iborasi razryad jarayonida ham musbat, ham manfiy plastinalarda qo’rg‘oshin sulfat tuzi hosil bo’lishidan kelib chiqqan. Yuqorida keltirilgan va tahlil qilingan 1.1 va 1.2- jadvallarni quyidagi soddalashtirilgan ko’rinishga keltirish mumkin. Bu jadvaldan ko’rinadiki, akkumulatorning razryadlanish vaqtida sulfat kislota plastinalarga singadi va suv ajralib chiqadi, natijada elektrolitning zichligi kamayadi (1090....1150 kg/m3gacha). Zaryadlanish vaqtida esa bu jarayonning teskarisi sodir bo’ladi, ya’ni suv yutiladi va sulfat kislota ajralib chiqadi va elektrolitning zichligi ortadi (1250....1310 kg/m3gacha).