Avtomatika asoslari va avtomatik rostlagichlar : Elektr ta'minoti : O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

1
, / 
~
l +
^ 2 COSOf
bu yerda, Ukjr—kirish kuchlanishi;
U chiq—chiqish kuchlanishi;
kj va k
2
-p ro p o rs io n a llik koeffitsiyentlari (ki= 0,5+ 0,55);
a - r o t o r n i n g burilish burchagi.
1 Id -ra sm d a A T ni m asshtabli rejim da ulash sxem asi berilgan. Bu 
h o la td a
Uch,4
=
R p kir
bu yerda, 
R
3
- A T rotorining burilish burchagiga b o g liq b o ‘lgan 
proporsionallik koeffitsiyenti.
Masshtabli aylanuvchi transform atorlar A T kaskadli sxem alarda 
m asshtablam i muvofiqlashtirish uchun ishlatiladi.
ATning yuqori aniqlikda ishlasliini ta ’minlash u ch u n maxsus 
simmetriyalash sxemalari qo'llaniladi. U lar A T chiqish kuchlanishining 
o ‘zgarishiga 
statom ing 
ko‘ndalang 
kvadratsim on 
chulg‘am i 
hosil 
qilayotgan ko'ndalang m aydon (magnit oqim i) ta ’sirini kamaytiradi.
Simmetriyalashni A T birlamchi zanjiri tom onidan h am birlamchi 
simmetriyalash, 
ikkilamchi 
zanjiri 
tom onidan 
h am
ikkilamchi 
simmetriyalash 
amalga 
oshirish 
m um kin. 
B undan 
tashqari, 
ikki 
tom onlam a simmetriyalash mavjud. Buning uchun ham stator, ham rotor 
zanjiri bir vaqtda simmetriyalanadi.
Aylanuvchi transform atorlar qo'llanilish m aqsadiga, o ‘lchamlariga, 
tokni olish xarakteriga, param etrlariga va aniqligiga qarab tasniflanadi.
Avtom atika 
va 
hisoblash 
texnikasi 
sxemalarida 
q o ‘llanilish 
maqsadlariga ko‘ra, aylanuvchi transform atorlar sinus kosinusli (SKAT), 
chiziqli 
(C H A T ), 
tuzuvchi 
(C H A T), 
masshtabli 
(M A T) 
va 
fazaaylantiigichlaiga b o ‘linadi.
O 'lcham lari bo‘yicha A T yetti guruhga ajratiladi. AT-1 dan AT-7 
gacha 
(birinchidan 
yettinchi 
o ‘lchamlargacha). 
B undan 
tashqari, 
aylanuvchi transform atorlam ing maxsus nam unalari ham mavjud.
Tokning olib ketilishiga qarab A T kontaktli va kontaktsiz xillaiga 
ajratiladi. Kontaktli A T larda rotordan tokni olish halqa va ch o ‘tkalar 
yordam ida yoki spiral prujinalar yordamida amalga oshiriladi; kontaktsiz 
A T larda esa rotom ing q o ‘shim cha transform atori hisobiga amalga 
oshiriladi.
9 0

---

A V TO M A TIK A A SO SLARI VA A V T O M A T IK R O S T L A G IC H L A R
A T param etrlari ularning turlariga qarab quyidagicha b o ‘ladi: salt 
yurish qarshiligi 250 -4 5 0 0 O m ; transformatsiya koeffitsiyenti 0 ,1 -1 ; 
m agnit-o‘tkazgich m ateriali elektrotexnikaviy p o ‘lat yoki permalloy.
Hosil qilinayotgan funksiyaning maksimal xatoligiga bog‘liq ravishda 
aniqlik darajasi bo'yicha A T to 1!! sinfga bo‘linadi.
Aniqlik sinflari b o ‘yicha m a’lum otlar quyida keltirilgan.
A T aniqlik darajasi maksimal xatoliklar % da
N olinchi.......................................... < 0,05
Birinchi........................................... < 0,1
Ikkinchi........................................... <. 0, 25
U c h in c h i....................................... < 0, 29
V T -5 (A T -5) turidagi aylanuvchi tra n sfo rm a to rn in g u m um iy 
k o ‘rinishi 
12
-rasm d a keltirilgan.
12-rasm.
91

---

A V TO M A TIK A A SOSLARI VA A V T O M A T IK R O S T L A G IC H L A R