Avtomatika asoslari va avtomatik rostlagichlar : Elektr ta'minoti : O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

3 -§ . INDUKT1V DATCHIKLAR
B archa induktiv d atch ik lar o ‘zgaruvchan to k d a ishlaydi. U larn in g
ishlash 
prinsipini 
yakor siljiganda 
m agnit 
o ‘tkazgichli 
g ‘altak 
induktivligining o ‘zgarishiga asoslangan.
4 v -rasm d a induktivli datch ik n in g sxem asi va u n in g tavsifi 
g ‘altak d a n o q ayotgan to k n in g havoli o raliqqa b o g ‘lanishi keltirilgan.
A gar d atch ik n in g yakori (1) siljitilsa, havoli o ra liq 5 o ‘zgaradi va 
m os ravishda (2) g ‘altakning induktivligi ham o 'z g arad i. G ‘altakning 
induktivligi havoli oraliqqa teskari propo rsio n al, y a ’ni oraliq katta 
b o ‘lganda induktivlik kichik qiym atga, kichik b o ‘lganda esa katta 
qiym atga ega b o ‘ladi. D a tc h ik g ‘altakdagi to k quyidagi form ula 
b o 'y ic h a aniqlanadi:
4 -rasm.
In d u k tiv li d a tc h ik n in g sx e m a si v a u n in g tavsifi.
и
и
(
1 1
)
bu yerda, U - t a ’m in o t (m an b a ) kuchlanishi; 
Z - g ‘altakning to ‘la qarshiligi;
R —g ‘altak n in g aktiv qarshiligi;
75

---

A V TO M A TIK A A SOSLARI VA A V TO M A TIK R O S T L A G IC H L A R
X ,
=
27ifL
—g ‘altakning induktiv qarshiligi;
f - t a ’m in o t kuchlanishining chastotasi;
L —g ‘altak n in g havoli o raliqqa bog‘liq b o ‘lgan induktivligi.
Ifo d ad an k o ‘rinadiki, U , R va f o ‘zgarm as b o ‘lganda g ‘altakdagi 
to k faqat u n in g induktivligiga (m os ravishda, havo oralig ‘iga) b o g ‘liq 
b o ‘ladi.
S h u n d ay
qilib, 
datch ik
g ‘altakdagi 
to k
havoli 
o raliqqa 
p roporsionaldir:
J = M
(
1 2
)
bu yerda, k -p ro p o rs io n a llik koeffitsiyenti yoki d a tc h ik n in g to k
b o ‘yicha sezgirligi.
Indu k tiv d a tch ik n in g real tavsifi ideal tavsifdan (4 b -rasm d a 
p u n k tir bilan k o ‘rsatilgan) ayrim nochiziqliklar m avjudligi b ilan farq 
qiladi. 
K o ‘pch ilik
induktiv 
d atch ik lar 
t a ’m in lo v ch i 
m an b a 
kuchlan ish in in g n isbatan past 
chasto talarid a 
(5000 
G s gacha) 
ishlashga m o ‘ljallangan. C h u n k i yuqori ch a sto ta la rd a p o ‘latdagi qayta 
m agnitlanish tufayli y o ‘q o tish lar va ch u lg ‘am n in g reaktiv qarshiligi 
sezilarli 
darajad a 
oshadi. 
Induktiv 
d a tc h ik la r 
s a n o a td a
keng 
q o ‘llaniladi, ch u n k i u lar oddiy, ishonchli, k o n tak tsiz, u zatadigan 
q u w a ti n isbatan katta, san o at chastotasidagi o 'z g a ru v c h a n tokda 
ishlay oladi. U lar, asosan, b urchakli va chiziqli siljishlarni o ‘lchash 
u c h u n , shunin g d ek , b osim ku ch in i o ic h a s h u c h u n ishlatiladi. 
Induktiv d a tc h ik la r harak atlan u v ch i o ‘zakli, buriluvchi yakorli va 
m agnitoelastik turdagi datchiklarga b o ‘linadi.