Avtomatika asoslari va avtomatik rostlagichlar : Elektr ta'minoti : O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

 
. 
(6)
bu yerda, и ^ —kirish kuchlanishi;
x
cr =
— —p o te n sio m e tr surilm asining nisbiy siljishi,
X p -p o te n s io m e tm in g u m um iy uzunligi;
X —p o te n sio m e tr surilm asining siljish uzunligi.
2b -ra sm d a yuklanish ulan g an p o ten sio m etrik sxem a keltirilgan. 
Bu sxem a h am xuddi 
a-sx em ad a ishlatiladigan m aqsadlarda 
q o ‘llaniladi.
L ekin bu h o latd a chiqish kuchlanishining o ‘zgarish q o n u n i 
nochiziqli xarakterga ega b o 'la d i va quyidagi m u n o sab at orqali
71

---

A V TO M A TIK A ASOSLARI VA A V TO M A TIK R O S T L A G IC H L A R
aniqlanadi:
T J
~
U »r< *>
(
-7 X
bu yerda, 
a = RH / Rp
b u n d a Rp-y u k la n is h qarshiligi
2d -ra sm d a «ikki taktli» yuklanish u lan m ag an p o ten sio m etrik
sxem a keltirilgan. U kiritish va qayta ishlash q u rilm alarid a k uchlanish 
b o ‘lgichi 
sifatida, 
sh u ningdek, 
k u zatuvchi 
sistem alarda 
sezgir 
elem e n tlar sifatida q o ‘llaniladi. S xem aning chiqish qarshiligi
(
8
)
Bu sxem a «bir taktli» sxem alardan farqli ravishda, ch iq ish d a 
ishorasi o ‘zg aruvchan kuchlanish olish 
im k o n in i b erad i, 
lekin 
k uchlanish m iqyosi 2 m arta kam ayadi.
2e-rasm d a yuklanish ulangan «ikki taktli» p o ten sio m etrik sxem a 
keltirilgan. 
U 
h a m
xuddi 
d 
rasm dagi 
sxem a 
q o ‘llaniladigan 
m aqsadlarda ishlatiladi. U ning chiqish qarshiligi h a m p o te n sio m e tr 
surilm asining 
siljishiga, 
ham
to ‘liq 
qarshilik 
bilan 
yuklanish 
qarshiligining nisbatiga bog‘liq.
и
= ____ __________
( 9 )
a - 0 , 5 a 2 + 2 a
'
’
2 f-rasm d a reostatli sxem a keltirilgan. U , o d a td a , kuzatuvchi 
sistem alarning kiritish va qayta ishlash q u rilm alarid a, reo statli sezgir 
elem e n tn in g kirishiga berilayotgan v ^ k uchlanish u n in g n o m in al 
ishchi k u ch lan ish id an katta b o ‘lganda q o ‘llaniladi. M iqyosli qarshilik 
R m quyidagi form ula b o ‘yicha hisoblanadi:
R„
U
h r