313
Август 2020 10-қисм
Тошкент
BIOLOGIYA DARSLARIGA QO‘YILADIGAN ZAMONAVIY TALABLAR
Umarova Muhabbat Adxamovna
Farg‘ona shahar 41-AFCHODIM
biologiya fani o‘qituvchisi
Tel:998913256954
e-mail:umarovamuhabbat1984@gmail.com
Annotatsiya:
ushbu maqolada xalqaro baholash dasturlari(PISA,TIMSS,PIRLS) ga
o‘quvchilarni tayyorlash borasida e’tibor berilishi zarur bo‘lgan jihatlar, tabiiy fanlarga qo‘yilgan
muhim talablar haqida bayon etilgan.
Kalit so‘zlar:
xalqaro
baholash, pISA, pIRLS, TIMSS, kompetensiya
Maktabda olingan bilim insonni kelgusi hayot yo‘lini belgilaydi. Ko‘pchilik bilimni baho
bilan o‘lchaydi. Ammo shuni aytish kerakki, baho bilimni belgilovchi aniq mezon emas. U
o‘quvchilarni
faollikka undovchi, rag‘batlantiruvchi vosita xolos. Har bir o‘qituvchining o‘z
ish usuli, baholash metodi bor. Qaysidir o‘qituvchi uchun baho bu-rag‘bat, yoki o‘quvchini 45
daqiqa ushlab turish vositasi. Shundanmi bir sinfdan ikkinchi sinfga o‘tgan bolaning bahosida
keskin o‘zgarish yaqqol nomoyon bo‘ladi. Yana pedogoglar orasida bahoni nisbatan yuqoriroq
qo‘yuvchi,yoki o‘quvchining bilim darajasi talabga javob bersada,”5” ni tejaydiganlari bor. Bu
usullarning qaysi biri to‘g‘riligi esa doimo bahstalab mavzu bo‘lib kelgan. O‘quvchilarning bilim
va malakasini umumiy ravishda tahlil qilish mamlakatdagi ta’lim sifati darajasini belgilaydi. Shu
maqsadda o‘quv yili davomida har bir ta’lim muassasasida ichki va tashqi monitoring o‘tkazilib,
o‘qituvchilarni salohiyati va o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasi belgilanadi. Xalq Ta’lim
vazirligi tashabbusi bilan umumiy o‘rta ta’lim maktabi o‘quvchilarini bilimini baholash bo‘yicha
xalqaro dasturlarni amaliyotga joriy etish maqsadida ilk qadamlar tashlandi. O‘quvchilar bilimini
xalqaro talablarga yetkazish,unga mosligini o‘rganib borish maqsadida pISA, TIMSS, pIRLS kabi
baholash dasturlarini keng qo‘llash rejalashtirildi. Ushbu baholash tizimlari 15 yoshli o‘quvchi
yoshlarni o‘qish savodxonligi,matematik savodxonlik va tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonlik
darajalarini turli test ko‘rinishida baholash bilan birga, o‘quvchilarni ijodiy va tanqidiy fikrlashga
undaydi, olgan bilimlarini xayotda qo‘llay bila olish
qobiliyatini rivojlantiradi, bu ko‘nikmalarni
xosil qilishga undaydi. 2000-2015 yillar oralig‘ida o‘tkazilgan tadqiqot natijalaridan shuni bilish
mumkinki, bugungi kunda Sharqiy - Osiyoda Xitoy, koreya, Singapur, Yaponiya, Yevropada
Finlandiya, Estoniya,
Shvetsariya, polsha va Niderlandiya kabi mamlakatlarning o‘rta ta’lim
tizimi yaxshi rivojlangan bo‘lib, bizdan ushbu davlatlarning ta’lim tizimidagi ijobiy tomonlarni
taxlil qilishni va qiyoslashni, o‘rganishni davrni o‘zi taqazo etmoqda. 2021-yildan boshlab ushbu
xalqaro baholash dasturlarida ishtirok etuvchi O‘zbekistonda maktablar o‘quvchi yoshlarni katta
hayotga o‘qishga munosib tayyorlay olyaptimi? Darxaqiqat savol tug‘iladi: ushbu
davlatlarni
xalqaro baholash dasturi orqali yuqori natijalarga erishishiga asosiy sabab nimada? O‘qitilish
tizimiga e’tibor beradigan bo‘lsak, maktablardagi hozirgi o‘qitilayotgan tizimni hisobga olgan
holda ayrim kamchiliklarga e’tibor berish, ularni bartaraf etish va matematika, ona tili va tabiiy
fanlar kesimida zarur choralarni ko‘rish talab etiladi.Jumladan:
-jahondagi nufuzli ta’lim va ilmiy markazlar, xalqaro hamda xorijiy
tashkilotlarning xalqaro
baholash tizimida erishgan yutuqlarini o‘rganib, ilg‘or tajribasini maktablarda joriy etish;
-ona tili,matematika va tabiiy fanlar yo‘nalishida PISA testlari ba’zasini yaratish.Xozirda mavjud
ommaviy tarqalayotgan,ko‘r-ko‘rona tuzilgan” pISA “testlari bilan emas, haqiqiy o‘quvchilarni
kreativ fikrlashga chorlovchi testlar majmuasini tashkillash;
-fanlarni
integratsiya qilish;
-xalqaro baholash dasturlari doirasida o‘qituvchilar uchun qo‘shimcha qo‘llanma, adabiyotlar
yaratish va bu asosida maktablarda darslarni tashkillash va qo‘shimcha to‘garaklar o‘tkazish;
-ona tili,matematika,tabiiy fanlar o‘qituvchilariga xalqaro baholash dasturlariga tayyorlashga
ko‘mak beradigan darslar uchun yangi metodlarni o‘ylab topish va amaliyotga tavsiya etish;
-maktablarda ona tili ,matematika va tabiiy fanlar o‘qituvchilariga xalqaro baholash dasturiga
tayyorgarlik ko‘rish va o‘z ustida ishlash uchun qo‘shimcha shart sharoitlar yaratish;
-yuqori sinflar 10-11 sinflarda yangi 2020-2021 o‘quv yilidan
boshlab kimyo va biologiya
fanlarini xaftalik soatlarini oshirilganligi, xalqaro dasturlarga o‘quvchilarni tayyorlash uchun