«audit» kafedrasi «Ichki audit» fanidan

6.5. Alohida filiallarni tekshiruvdan o’tkazish
Katta korxonalarda ichki auditni yo’lga qo’yish tobora ommalashib bormoqda. Bunga quyidagi omillar sabab bo’ladi:

• 
  sug’urta, investitsiya, bank dinamikasining oshishi;
  
• 
  eng muhim omillardan biri korxonaning dinamik tarzda almashib turuvchi bozor sharoitida uning raqobatbardoshliligi.
  

Filiallardan ichki auditni tashkil qilish kerakmi yoki yo’qmi? – degan savolga javob quyida keltirilgan.
Filiallarni nazorat qilishda risk omili

Mezonlar	Nazorat riskini kamaytiruvchi omillar	Nazorat riskini oshiruvchi omillar
1	2	3
Tashkilotlarning korporativ madaniyatining rivojlanish darajasi va uning filiallarga kirib borish pog’onasi	Siyosiy: -kadrlarni to’g’ri tanlash -qaror qabul qilishda bosh ofis bilan maslahatlashish; -regionda malakali kadrlarning mavjudligi; -filial va uning menejerlarni faoliyatiga baho berishida aniq printsiplarga rioya qilishlik va mavjudligi; - korporativ axloq kodekslari mavjudligi va rioya qilishlilik; - filiallarda ichki boshqaruvning ba’zi funktsiyalarini amalga oshiradigan ajratilgan xodimlarning mavjudligi; -filial xodimlari tomonidan rivojlangan amaliyot bo’yicha malakani oshirish	Biznes qarorlarni qabul qilishda va kadrlar masalasida regionlarda yuqori tashkilotlarning bog’liqligi; -kadrlar tarkibining o’zgaruvchanligi; -filial faoliyati va menejerlarni baholashda bosh ofisning sub’ektivliligi; -filial natijalarini baholashda qisqa muddatli ko’rsatkichlarni qo’lga kiritish; - filiallarga nisbatan doimiy kamchiliklar auditorlar tavsiyanomalari.
Filiallarning mustaqillik pog’onasining operatsiyalarini o’tkazishda qabul qilgan qarorlari	Bosh ofis bo’limlari tomonidan risklarga olib keluvchi kelishuvlarni oldindan ma’qullanishi; -amalga oshirilayotgan kelishuvlar shartlarning qiymatlari qat’iy bo’lishi	Boshqaruv qarorlarining mustaqil qabul qilish imkonoyatlarining filiallarda mavjudliligi; - kelishuvlarning amalga oshirilishida keng, mustaqil imkoniyatlarning mavjudliligi, asosan moliya bozorida qimmatli qog’ozlar bozorida.
Filial tarmog’ida axborotlashgan integratsiya drajasi	Hamma operatsiyalar bo’yicha yagona axborot tizimining mavjudligi; -ma’lumotlar bazasiga filial mijozlari va operatsiyalar haqida axborotlarning tezkor kiritilishi (terminal rejimda) -kompyuter monitoringi imkoniyatlarining mavjudligi; -Bosh ofis ichki audit strukturalari va bo’linmalar tomonidan Online rejimida operatsiyalar bajarish.	Filiallarda o’rnatilgan turli axborot tizimlarining uzoqdagi bois audit imkoniyati pastligi.
Filiallarning soni o’lchami, hududiy uzoqligi	Operatsiyalar bo’yicha nisbatan barqaror hajmli, ixcham filial tarmoq; - nisbatan kam sonli xodimga ega filial.	Hududiy uzoqdagi filiallar soni; -rivojlanishning turlicha ekanligi filial tarmoq ko’rsatgichlari bosh ofis ko’rsatgichlari oshish yoki tez o’sish tendentsiyasiga ega; -qo’shimcha ofislarning mavjudligi.

Shuni ta’kidlash joizki, bu keltirilgan omillar filiallarda ichki auditni tashkil qilish kerak degani emas. Ayni vaqtda bu qaror qabul qilish uchun qo’shimcha argumentdir. Haqiqatdan ham, quyidagi sanab o’tilgan jixatlarni bosh ofis xodimlari tomonidan tekshiruvlar bilan nazorat qilish ham mumkin. Lekin bunday ichki audit tashkiloti barcha bosh ofislarda ham mavjud emas.

Filiallar riskining xarakteri va darajasi haqida aniq tafsilotlar natijasiz bo’lishi mumkin;

1. 
   Ichki auditga sarflanadigan va olingan natijani riski.
   
2. 
   Texnologiya tomonidan tashqi tekshiruvlar xarakteriga ega bo’lib, ular yo’l qo’yilgan, xatolarni belgilab, ichki nazorat monitoringida aks ettirib boradi.
   

Kadrlar masalasi ichki audit filiallarida 2 ta jabhani o’z ichiga oladi:

1. 
   Ichki audit filial bo’limlarida kimlar bilan munozara yuritish tajribasi bor, ishchilar bilanmi yoki chetdan, bosh ofis tayinlangan xodim bilanmi;
   
2. 
   Filial ichida xodimlar bilan qanday ishlash filialning ajralmas va mavjud bo’lagi sifatida yoki uzoq muddatga bosh ofisda inspektorlarning paydo bo’lishi.