Atom-emission va atom-absorbsion spektrometriya Atom spektroskopik analiz usullari

O’tga toblash, uchqun oldirish. Elektr razryadli atomizatorlar orqali qattiq namunalarni analiz qilganda, matrisa effektlarini bostirish uchun keng ishlatiladigan maxsus amallar. Yoy razryadi bilan bo’lgan holda bu amal o’tga toblash, uchqun bilan ishlaganda esa uchqun oldirish deyiladi.

O’tga toblash va uchqun oldirishning mohiyati, analiz qilinayotgan namuna orqali oldindan (spektrni qayd qilguncha) qisqa vaqt tegishli elektr razryadini o’tkazishdan (yoqishdan) iborat. Shunday qilinganda namunadan aniqlanayotgan elementga qaraganda oson uchuvchi, xalaqit beruvchi komponentlar (masalan, po’latni analiz qilganda uglerod, fosfor, oltingugurt) chiqarib yuboriladi. Buning natijasida matrisa elementlari jiddiy kamayadi, natijalarning to’g’riligi esa yaxshilanadi.

Shunday qilib, AES da fizik-kimyoviy xalaqitlarning darajasi atomlashtirish usuliga va sharoitlariga, shuningdek namunaning fizik holati va umumiy tarkibiga juda bog’liq. Induktiv bog’langan plazma (IBP) fizik-kimyoviy xalaqitlardan eng ko’p ozod bo’lgan atomlash manbai hisoblanadi. Bunday plazmada namuna argon inert gazi orqali o’rab olingan, ya’ni atrof muhitdan yakkalangan. IBP ning temperaturasi yuqori bo’lganligi uchun namunani tashkil etuvchi elementlarning o’zaro ta’siri ham kam. Yuqori temperatura xohlagan ko’p atomli zarrachalarning yemirilishiga ijobiy ta’sir qiladi. Argon plazmada erkin elektronlarning konsentrasiyasi yuqori bo’lganligi uchun, ionlanish darajasi ham kichik.

Metrologik nuqtai nazardan fizik-kimyoviy xalaqitlar, odatda multiplikativ (proporsional) xarakterga ega. Bu, xalaqit beruvchi omillar analitik signalning kattaligiga o’zining ulushini qo’shmaydi, lekin uni proporsional o’zgartiradi (odatda – kamaytiradi) deganidir. Boshqacha qilib aytganda, a [ (2.3) tenglamaga qarang] sezgirlik koeffisiyentining qiymatiga ta’sir etadi. Qo’shimcha qo’shish, bunday xalaqitlarni bostirishning eng effektiv usuli hisoblanadi (2 qismga qarang).

31.7-§. Spektr chiziqlarini xarakterlovchi kattaliklar

1.