Asosiy qism I. Bob. Dorivor valeriana o‘simlik xom ashYosini yetishtirish va birlamchi qayta ishlash texnologiyaSI

mg‘=my-(mk+msh)

Bunda, mq-ildiz toza massasi, mv-o‘lchangan ildiz massa va metal konstruksiya massasi, mk-metal konstruksiyasi massasi, msh-ildiz massa chiqindilari massasi.
my va mk larni o‘lchash simli patnislarning mahsulot bilan yuklangan va toza holida o‘lchab olinadi.
3.3.Dorivor valeriana ildizni maydalash texnologiyalari.
Valeriana dorivor o‘simligini ildiz va ildizpoyalaridan ekstrakt tayyorlash uchun ularni maydalash zarur.
Valeriana o‘simligi ildizlaridan ekstrakt tayyorlash uchun 3-5 mm kattalikda maxsus maydalagichlar yordamida maydalanish kerak. Buning uchun ko‘proq ―Dezintegrator‖ yoki ―Dismembrator‖ maydalagichlardan foydalaniladi. Bu maydalagichlar quritilgan ildizga erkin ta’sir qilishga (oqim, erkin urush) asoslangan.
Dezintegrator maydalagichi metal asosga o‘rnatilgan ikkita barabandan iborat bo‘lib, u quyidagi qsimlardan iborat:(1-rasm).
1.metal asos
2.rama.
3.shkiv.
4.uzatishvali.
5.stupitsa.
6.varonka
7.kojux
8.diska.
9.pal’slar.
Dezintegrator bir-biriga biriktirilgan ikkita barabandan iborat bo‘lib, metal asosiga (stanin) o‘rnatilgan. Har bir barabanga val podshipniklar orqali bitta ramaga berkitilgan va shkiv o‘rnatilgan. Barabanlarda kojux diska va ularga aylanma pal’slar o‘rnatilgan.Barabanlar bir-biriga qarama-qarshi tomonga aylanib o‘simlik ildizini maydalaydi va maydalangan mahsulot varonkaga tushadi.
Dezintegratorlar kichik bo‘lganda pal’slar qatori 2-4 tagacha, katta o‘lchamdagi dezintegratorlarda esa 4-8 tagacha bo‘ladi.
Pal’slar po‘lat yoki bronza metallaridan tayyorlanadi.


Valerianka o‘simligi ildizi va ildizpoyalarini maydalashda ―Dismembrator‖lardan ham foydalanish mumkin
―Dismembrator‖ aylanuvchi diskga (5) , aylanma shakilida o‘rnatilgan pal’slar (6), korpusga (1), krishka (2), pal’slar (3) va varonka (4) lar briktirilgan. Disk uzatuvchi valga (7), kayka (8) orqali mustaxkamlangan.
Ildiz va ildizpoyalar varonka (4) orqali dismembratorning harakatlanuvchi (6) va harakatlanmaydigan (3) pal’slari orqali aylanma ravishda o‘tishi natijasida maydalanadi. Maydalangan mahsulot reshetka orqali chiqariladi.
Dismembratorning dezintegratordan asosiy farqi unda bitta aylanma harakatlanuvchi baraban bo‘lib, konstruksiyasi oddiy.

Valeriana ildizlaridan dori tayyorlash uchun sharikli tegirmonlardan foydalaniladi.
Metal shariklar baraban ichiga joylashtiriladi va shariklarning aylanishi natijasida markazdan qochirma kuch xamda ishqalanish ta’sirida o‘simliklar ildizi parashok xolatigacha maydalanadi. Bunday tegirmonlarda mahsulotni maydalash uchun ma’lum oborot tezligi bo‘lishi zarur, ya’ni shariklarning soni va mahsulotga urush ta’siri uning aylanish tezligiga bog‘liq holda tanlanadi.
Sharikli tegirmonlar uchun shariklar diametri 50-150mm gacha bo‘ladi.