Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

25-rasm. Sabzi. 1-umumiy ko‘rinishi; 2-gulli; 3-urug‘chi tugunchasi;
4-ildizmeva; 5-gulining diagrammasi
Nazorat savollari

1. 
   Ziradoshlar oilasiga mansub o‘simliklarning hozirgi vaqtda nechta turkum va turi mavjud?
   
2. 
   Oila vakillari qanday to‘pgullar hosil qiladi?
   
3. 
   Oila vakillaridan qaysi birlarining ilmiy nomlarini bilasiz?
   
4. 
   Ziradoshlar oilasining tarkibida qanday moddalar uchraydi?
   

Mavzu: Ituzumdoshlar oilasi

• 
  O‘rganilayotgan vakilning sistematik o‘rni
  
• 
  Yalpizkabilar ajdodchasi– Lamidae
  
• 
  Ituzumnamolar qabilasi– Solanales
  
• 
  Ituzumdoshlar oilasi – Solanaceae
  

Vakillari:

1. 
   Qora ituzum – Solanum nigrum
   
2. 
   Qora mingdevona – Hyoscyamus niger
   
3. 
   Oddiy bangidevona– Datura stramonium
   
4. 
   Burchakli paq-paq – Physalis angulata
   
5. 
   Kartoshka– Solanum tuberosum
   
6. 
   Baqlajon– Solanum melongena
   
7. 
   Pomidor – Lycopersicum esculentum
   
8. 
   Tamaki –Nicotiana tabacum
   

Mavzuning maqsadi: Oilaga mansub o‘simliklarning anatomo-morfologik tuzilishini, ko‘payishini, turlar sonini, tarqalishi va ekologiyasini, tizimda tutgan o‘rnini, muhim vakillarining ilmiy (lotincha) nomlarini va ahamiyatini o‘rganish.
Kerakli jihozlar: gerbariylar, o‘simliklar aniqlagi-chi, rasmlar, jadvallar, fiksatsiya qilingan gullar, mevalar, tuganaklar, lupa pintset, preproval, nina va boshqalar.
Nazariy tushuncha: Ituzumdoshlar oilasi 85 turkum, 2500 ga yaqin turdan iborat bo‘lib, Yer sha-rining mo‘tadil iqlimli va tropik hududlarida tarqal-gan. Ular asosan o‘t o‘simliklari, ba`zan chalabuta va kichik daraxtlardir. Barglari oddiy, butun yoki pat-simon qirqilgan, yon bargsiz bo‘lib, poyada ketma-ket joylashadi. Gullari yakka-yakka ko‘pincha oddiy yoki murakkab gajak, shingil to‘pgul hosil qilib to‘g‘ri yoki bir oz noto‘g‘ri, ochsariq, pushti, binafsha, oqimtir ko‘k rangli, ikki jinsli, qo‘shgulqo‘rg‘onli. Gul-kosa va gultojibarglari 5 ta bo‘lib qo‘shilib o‘sgan, gul-tojisi karnaysimon, qo‘ng‘iroqsimon bo‘ladi. Changchi-lar 5 ta, ko‘pincha changdoni chetlari bilan birlashib urug‘chi ustunchasini nay hosil qilib o‘rab turadi. Urug‘chisi bitta yoki ikkita mevabargchaning qo‘shilib o‘sishidan hosil bo‘lgan. Tugunchasi ustki, tuguncha atrofida halqa bo‘lib joylashgan, beshta bo‘lakchali shiradoni bor. Mevasi rezavor meva yoki ko‘sakcha.
Ahamiyati: Bu oilaga kiruvchi o‘simliklarning ba`zilari iqtisodiy jihatdan katta ahamiyatga ega bo‘lib oziq-ovqat sifatida ishlatiladi, ulardan spirt, kraxmal olinadi, ayrimlari sabzavot ekinlari va dorivor o‘simliklar sifatida ekib o‘stiriladi.