Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

Mavzu: Yalpizdoshlar (Labguldoshlar) oilasi

• 
  O‘rganilayotgan vakilning sistematik o‘rni
  
• 
  Yalpiznamolar qabilasi – Lamiales
  
• 
  Yalpizdoshlar oilasi – Lamiaceae
  

Vakillari:

1. 
   Osiyo yalpizi – Mentha asiatica
   
2. 
   Maydagul tog‘rayxon – Origanum tyttanthum
   
3. 
   Gulbandli kiyiko‘t – Ziziphora pedicellata
   
4. 
   Turkiston arslonqulog‘i – Leonurus turkestanicus
   
5. 
   Oq lamium – Lamium album
   
6. 
   Korolkov marmaragi – Salvia korolkovii (26-rasm)
   

Mavzuning maqsadi: Oilaga mansub o‘simliklarning anatomo-morfologik tuzilishini, ko‘payishini, turlar sonini, tarqalishi va ekologiyasini, tizimda tutgan o‘rnini, muhim vakillarining ilmiy (lotincha) nomlarini va ahamiyatini o‘rganish.
Kerakli jihozlar: Gerbariylar, o‘simliklar aniqlagi-chi, rasmlar, jadvallar, fiksatsiya qilingan gullar, mevalar, lupa, pintset, preproval nina va boshqalar.
Nazariy tushuncha: Bu oila o‘z ichiga 200 dan ortiq turkum va 3500 turni o‘z ichiga oladi. Ular asosan Yer sharining issiq va mo‘`tadil iqlimli hududlarida tarqalgan bo‘lib, bir va ko‘p yillik o‘t, chalabuta, tropik mintaqalarda esa ba`zi vakillari buta va daraxtsimon o‘simliklardir.
Ularning poyasi 4 qirrali, barglari oddiy, poyaga qarama-qarshi joylashgan, yonbargchalari yo‘q. To‘pgullari barg qo‘ltiqlarida joylashgan. Ikkita qarama-qarshi barg qo‘ltig‘idan chiqqan dixaziy to‘p-gullar o‘zaro birlashib halqa to‘pgul hosil qiladi. Har bir doira to‘pgullar o‘z navbatida boshoq, ro‘vak, shingil ba`zan kallak to‘pgullarda joylashgan. Gullari asosan noto‘g‘ri, ba`zan to‘g‘ri, 5 a`zoli qo‘sh gulqo‘r-g‘onli. Gulkosa barglari 5 ta, birikib o‘sgan 5 tishli bo‘ladi. Gultojibarglari 5 ta, birikib o‘sib 2 ta labni hosil qiladi.
Ustki labi ikkita, pastki labi uchta gultojibargning birikib o‘sishidan hosil bo‘lgan. Changchilari 4 ta, ulardan 2 tasi qisqa chang iplariga ega. Ba`zan chang-chilari ikkita bo‘lib, qolgani qisqargan yoki shiradonlarga aylangan. Changchi iplari gultoji naylariga birikib o‘sgan. Urug‘chisi bitta, ikkita meva-bargli, tugunchasi ustki. Har qaysi urug‘kurtak orasida juda barvaqt to‘siq hosil bo‘ladi. Natijada tuguncha 4 bo‘lakka ajraladi. Mevasi bir urug‘li 4 ta yong‘oq-chasimon mevachalarga ajraladigan uvoq meva.
Ahamiyati: Oila vakillari efir moylariga boy bo‘lganligidan parfyumeriya va oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi. Bulardan tashqari bir necha turlari dorivor o‘simliklar hisoblanib tibbiyotda qo‘llaniladi.