ﺎﺴﻭﹸﻠﺠ
ﹸﺕﺩﻌَﹶﻗ
Гоъо мафцулун мутлоынинг фецли ыарина ыоим бщлгани
учун жоиз бщлган ъолида ъазф ыилинади. Масалан, бизнинг
ъузуримизга ташриф буюрган одамга
ٍﻡﺩﹾﻘﻤ
ﺭﻴﹶﺨ
деймиз. Яцни,
“Хуш келибсиз”, деганидир. Аслида эса ыуйидагича бщлади:
ﻤِﺩﹶﻗ
ﹶﺕ
ٍﻡﺩﹾﻘﻤ
ﺭﻴﹶﺨ
ﹰﺎﻤﻭﺩﹸﻗ
Эшитилган ъолида ъазф ыилиниши вожиб бщлади.
Масалан:
ﺭ
ﺎﻴﻋ
ﻭ
ﺎﻴﹾﻘﺴ
– Аллоъ сени суьориб, гуллатиб,
яшнатиб ыщйсин.
54_______________________
Араб
тили
дарслиги
–
таркиб
қоидалари
Аслида:
ﻪﹶﻠﻟﺍ
ﻙﺎﹶﻘﺴ
ﺴ
ﹾﻘ
ﻪﱠﻠﻟﺍ
ﻙﺎﻋﺭ
ﻭ
ﹰﺎﻴ
ﺭ
ﺎﻴﻋ
Мафцулун мутлоы ъаыидаги ыолган мацлумотлар
китоблардан щыиб щрганилади.
2.
“
اﺬ
”
исми ишораси яыинга ишлатилади. Унга ъарфи
танбеъ
80
ыщшилиб келиши мумкин, орыасида ъарфи хитоб
81
ъам уланиши мумкин. Масалан:
ﻫ
ﺬ
ﺍ
ﺬ
ﺍ
ﻚ
ҳарфи
танбеҳ
ҳарфи
хитоб
كﻠاﺬ
-
Исми
ишораси
узоқ
учун
ишлатилади
.
كاﺬ
-
Исми
ишораси
ўрта
учун
ишлатилади
.
11-машы
Ыайчи ыаерда? Ыадаъ ыаерда? Нонни кесдим.
Чаныаганимдан кейин сув ичдим. Бу эркак камбаьал,
буниси эса бой. Бу кщп. Бу оз. Кщп щыидим. Курси ыаерда?
У ерда – столнинг орыасида. Фарид щыитувчисининг
олдида дарсини щыияпти. Бу онамнинг ыайчиси. Бу
менинг ыаламтарошим. Бу Заъронинг ыадаъи. Бу менинг
эшагим. Сигир ыаерда?
ﻥﻭُ
ﺅ
ﺭﹾﻘﻴ
ﻡﹶﻼﹾﻗَﺃ
ﺏﹸﺘﹸﻜ
80
Диққатни
жалб
қилиш
олд
қўшимчаси
,
кўпинча
олмошлар
олдига
қўшиладиган
“
ﺎﻫ
”
қўшимчаси
.
81
Мурожаат
,
хитоб
қилиш
ҳарфи
.
______________________________________________________________
55
ﺭِﻁﺎﺴﻤ
.
ﹶﻜ
ﺱﻴِﺭﺍﺭ
.
ﺡﺍﻭﹾﻟَﺃ
.
ﺱﻭﺭﺩ
.
ﹲﺕﺎﹶﻓﺎﱠﺸﹶﻨ
.
ﹸﺓﹶﺫِﻤﹶﻼﹶﺘ
.
ﺏﺍﻭﺒَﺃ
.
ﻥﺤﹶﻨ
.
ﻡﹸﺘﹾﻨَﺃ
.
ﻡﻫ
.
ﺍﻭُ
ﺅ
ﺭﹾﻗِﺍ
.
ﹲﺕﺎﻴﱠﻠﺼﻤ
.
ﻙﻴِﻭﺎﺴﻤ
.
ﺭِﻁﺎﺴﻤﹾﻟﺍ
ِﺕﺎﻫ
؟ﻙﻴِﻭﺎﺴﻤﹾﻟﺍ
ﻥﻴَﺃ
؟ﹸﺕﺎﻴﱠﻠﺼﻤﹾﻟﺍ
ﻥﻴَﺃ
.
ﻡﹶﻼﹾﻗَ
ﻷ
ﺍ
ِﺫﹸﺨ
.
ِ
ﺢ
ﹶﺘـﹾﻓِﺍ
ﺏﺍﻭﺒَ
ﻷ
ﺍ
.
؟ﺏﹸﺘﹸﻜﻟﺍ
ﻥﻴَﺃ
-
ﻫ
ِﺔﹶﻨﺍﺯِﺨﻟﺍ
ﻲِﻓ
ﺎﹶﻨ
.
ﺱﺭﺩﻟﺍ
ﻥﻭُ
ﺅ
ﺭﹾﻘﻴ
ﹸﺓﹶﺫِﻤﹶﻼﱠﺘﻟﺍ
.
ﻥﺤﹶﻨ
ِﺭﺍﺩﻟﺍ
ِﺔﺤﺎﺴ
ﻲِﻓ
ِﺱﺭﺩﻟﺍ
ﺩﻌﺒ
ﺏﻌﹾﻠﹶﻨ
.
ِﺭﺍﺩﻟﺍ
ِﺔﺤﺎﺴ
ﻲِﻓ
ِﺱﺭﺩﻟﺍ
ﺩﻌﺒ
ﺍﻭﺒﻌﹾﻟﺍ
.
ﻱﺎﱠﺸﻟﺍ
ﺍﻭﺒﺭﹾﺸِﺍ
.
ﺱﺭﺩﻟﺍ
ﺍﻭﻤﻬﹾﻓِﺍ
.
ﺱﺭﺩـﻟﺍ
ﻥﻭﻤﻬﹾﻔﻴ
ﻡﻫ
.
ﻥﻭـﺤﹶﺘﹾﻔﹶﺘ
ﻡـِﻟ
ﺒَ
ﻷ
ﺍ
ﺱﺭﺩﻟﺍ
ﻥﻭﹸ
ﻅ
ﹶﻔﺤﹶﺘ
ﻡﹸﺘﹾﻨَﺃ
؟ﺏﺍﻭ
.
ﺱﺭﺩﻟﺍ
ﹸ
ﻅ
ﹶﻔﺤﹶﻨ
ﻥﺤﹶﻨ
.
ﺍﺭﻴِﺜﹶﻜ
ﻥﻭُ
ﺅ
ﺭﹾﻘﻴ
ﻡﻫ
ﹰﻼﻴِﻠﹶﻗ
ﻥﻭﻤﺎﹶﻨﻴﻭ
.
ﺍﺭﻴِﺜﹶﻜ
ْﺃﺭﹾﻗِﺍ
.
ِﺱﺭﺩﻟﺍ
ﺩﻌﺒ
ِلﺼﹶﻔﻟﺍ
ﻥِﻤ
ﺝ
ﺭﹾﺨﹶﻨ
.
ﻲِﺒﹸﺘﹸﻜ
ِﺕﺎﻫ
.
ﻲِﺴﻭﺭﺩ
ﹸﺕﹾ
ﻅ
ِﻔﺤ
.
ﻙﺴﻭﺭﺩ
ﹶﺕﻤِﻬﹶﻓ
.
ﺒﹶﺘ
ﻡـِﻟ
؟ﻥﻭﹸﻜﺤﻀـﹶﺘ
ﻡـِﻟ
ﻡـِﻟ
؟ﻥﻭـﹸﻜ
ﺍﻭُ
ﺅ
ﺭﹾﻗِﺍ
؟ﻥﻭﹸﺘﹸﻜﺴﹶﺘ
.
ﻡﹶﻠﹶﻘﻟﺍ
ﻙِﻟﹶﺫ
ِﺕﺎﻫ
.
ﺍﺭﻴِﺜﹶﻜ
ُﺃﺭﹾﻘﹶﻨ
ﻥﺤﹶﻨ
؟ﻥﻭﺒﻫﹾﺫﹶﺘ
ﻥﻴَﺃ
.
12-дарс
Бу дарсда жамлар ъаыидаги мацлумотлар келади. Булар
сарф фанидан батафсил щыиб щрганилади.
12-машы
Ыаламлар билан ёзамиз. Чизьичлар ыаерда?
Щыувчилар дарсни щыияптилар. Дарсингизни щыингиз.
Босмаларим ыаерда? Ыаламларим ыаерда? Эй Саид,
дафтаримни бер. Нега жим турибсан? Ыаерга кетяпсан?
Сиз кщп щйнаяпсиз. Сиз оз щйнаяпсиз. Ыаерга кетяпсиз?
Мадрасага. Улар овыатни еяптилар. Улар чойни
ичяптилар. Чаныаганимдан кейин кщп чой ичдим.
Ыаъвани ичдим.
56_______________________
Араб
тили
дарслиги
–
таркиб
қоидалари
ﺴ
ﹲﺕﺎﻋﺎ
ﺩﺠ
.
ﺩﺍﺩﺠَﺃ
.
ﹲﺓﺩﺠ
.
ﹲﺕﺍﺩﺠ
.
ﹲﻕﺍﺭﻭَﺃ
.
ﺱِﺭﺍﺩﻤ
.
ٌلﻭﺼﹸﻓ
.
ﻙﻴِﺒﺎﺒﹶﺸ
.
ﺀﺎﺒ
ﺁ
.
ﹲﺕﺎﻬﻤُﺃ
.
ﹲﺓﻭﹾﺨِﺍ
.
ﹲﺕﺍﻭﹶﺨَﺃ
.
ﺀﺎﹶﻨﺒَﺃ
.
ﹲﺕﺎﹶﻨﺒ
.
ﹶﻻﻭَﺃ
ﺩ
.
ﹲﺓﺩﹾﻠﺒ
.
ﺎﻬﻴَﺃ
.
ِﺀﹶﻻُ
ﺅ
ﻫ
.
ﻡـﻫ
.
ﻡﹸﻜ
.
ﺎﹶﻨ
.
ﻱﺩﺠ
ﺍﹶﺫﻫ
.
ﻙﺩﺠ
ﻙِﻟﹶﺫ
.
ِﻕﺍﺭﻭَ
ﻷ
ﺍ
ﻲﹶﻠﻋ
ﻥﻭﺒﹸﺘﹾﻜﻴ
ِﻡﹶﻼﹾﻗﹶﻻِﺎﺒ
.
ِﺀﹶﻻُ
ﺅ
ﻫ
ﻡﻬﺴﻭﺭﺩ
ﻥﻭﹸ
ﻅ
ﹶﻔﺤﻴ
ﹸﺓﹶﺫِﻤﹶﻼﱠﺘﻟﺍ
.
ِﺡﺍﻭﹾﻟَ
ﻷ
ﺍ
ﻲﹶﻠﻋ
ﻥﻭﺒﹸﺘﹾﻜﻴ
ِﺭﻴِﺸﺎﺒﱠﺘﻟﺎِﺒ
.
ﻲِﻨﺒﺍ
ﺍﹶﺫﻫ
.
ﹶﻨﺒَﺃ
ِﺀﹶﻻُ
ﺅ
ﻫ
ﻙُ
ﺅ
ﺎ
.
؟ﹸﺔﻤِﻁﺎﹶﻓ
ﻲِﺘﹾﻨِﺒ
ﻥﻴَﺃ
-
ِﺔﹶﻨﻴﹶﻨﺠﻟﺍ
ﻲِﻓ
ﺎﹶﻨﻫ
.
ﻲِﺘﺩﺠ
ﺏِﺤُﺃ
ﺎﹶﻨَﺃ
ﺍﺭﻴِﺜﹶﻜ
.
ﺩﹶﻻﻭَ
ﻷ
ﺍ
ﺎﻬﻴَﺃ
ﻙﻴِﺒﺎﺒﱠﺸﻟﺍ
ﺍﻭﺤﹶﺘﹾﻓِﺍ
.
ﻡﻫﺀﺎﺒ
ﺁ
ﻥﻭﻌﻴِﻁﻴ
ﺩﹶﻻﻭَ
ﻷ
ﺍ
.
ﺀﺎﺒﻻﺍ
ﺍﺭﻴِﺜﹶﻜ
ﻡﻫﺀﺎﹶﻨﺒَﺃ
ﻥﻭﺒِﺤﻴ
.
ِﺭﺍﺩﻟﺍ
ﻲِﻓ
ﻥﻭﺒﻌﹾﻠﻴ
ﻡﻫ
.
ِﺤﹸﻨ
ﻥﺤﹶﻨ
ﺍﺭﻴِﺜﹶﻜ
ﺎﹶﻨﹶﺘﻭﹾﺨِﺍ
ﺏ
.
ﹸﺓﹶﺫِﻤﹶﻼﱠﺘﻟﺍ
ﺎﻬﻴَﺃ
ﻡﹸﻜﺴﻭﺭﺩ
ﺍﻭُ
ﺅ
ﺭﹾﻗِﺍ
.
ﹲﺓﺭﻴِﺜﹶﻜ
ﺱِﺭﺍﺩﻤ
ﺩﺠﻭﻴ
ﻥﺍﺯﺎﹶﻗ
ِﺓﺩﹾﻠﺒ
ﻲِﻓ
.
ﻲِﺘﺎﹶﻨﺒ
ِﺀﹶﻻً
ﺅ
ﻫ
.
ﻙﹸﺘﺍﻭﹶﺨَﺃ
ِﺀﹶﻻُ
ﺅ
ﻫ
.
ﺩﹶﻻﻭَ
ﻷ
ﺍ
ﺎﻬﻴَﺃ
ﻡﹸﻜِﺘﺎﻬﻤُﺃ
ﺍﻭﻌﻴِﻁَﺃ
.
ِﺀﹶﻻُ
ﺅ
ﻫ
ﺭﹸﻜﻟﺎِﺒ
ﻥﻭﺒﻌﹾﻠﻴ
ﺩﹶﻻﻭَ
ﻷ
ﺍ
ِﺓ
.
ﻡﹸﻜﺴﻭﺭﺩ
ﺍﻭُ
ﺅ
ﺭﹾﻗِﺍ
؟ﻥﻭﺒﻌﹾﻠﹶﺘ
ﻡِﻟ
.
ﻲِﺴﺭﺩ
ﹸﺕﻤِﻬﹶﻓ
.
ﻙﺴﺭﺩ
ﹾ
ﻅ
ﹶﻔﺤِﺍ
.
ِلﺼﹶﻔﻟﺍ
ﻥِﻤ
ﻥﻭﺠﺭﹾﺨﻴ
ﹸﺓﹶﺫِﻤﹶﻼﱠﺘﻟﺍ
؟ﹸﺕﺎﻋﺎﺴﻟﺍ
ﻥﻴَﺃ
.
ﻲِﺘﻭﹾﺨﺍ
ِﺏﺎﹶﻐﻟﺍ
ﻲﹶﻟﺇ
ﻥﻭﺒﻫﹾﺫﻴ
.
______________________________________________________________
57
13-дарс
1
.
ﻤ
ﺩﺍ
ﹲﺓﺭﻴِﺜﹶﻜ
ﺱِﺭ
нинг мавсуф-сифатлиги ъаыида мацлумот.
Тщртинчи дарсда мавсуф-сифат щнтадан тщрт нарсада
бир-бирига мутобиы бщлиши кераклиги айтилган эди.
Юыоридаги мисолда эса кщринишидан шу ыоидага тескари
бщлиб кщриняпти. Лекин аслида ундоы эмас, бунинг
сабабини ъозир ыуйида билиб оламиз.
1.
Рафц 2. Насб
3. Жор
Иккиси ъам рафцдир.
4.
Муфрад
5. Тасния
6. Жам
ﻤ
ﺩ
ﺱِﺭﺍ
– жам
ﹲﺓﺭﻴِﺜﹶﻜ
– муфрад
Бунинг сабаби шуки, ъар бир жамнинг тагида
ﺎﻤﺠ
ﺔﻋ
ٌ
деган сщзнинг мацноси ётади. Бу
ﺎﻤﺠ
ﺔﻋ
ٌ
сщзининг мацноси
кщплик бщлиб, лафзи муфраддир. Шундан келиб чиыыан
ъолда айтишимиз мумкин бщладики,
ﻤ
ﺩ
ﺱِﺭﺍ
дегани
ﺠ
ﻤﺎ
ﹸﺔﻋ
ِﺔﺴﺭﺩﻤﹾﻟﺍ
, яцни «мадрасанинг кщплиги» деганидир. Шунинг
учун
ﹲﺓﺭﻴِﺜﹶﻜ
нинг муфрад келиши сабаби
ﻤ
ﺩ
ﺱِﺭﺍ
нинг
тагидаги жамоат сщзининг лафзи муфрадлигига биноандир.
7. Музаккар
8. Муаннас
ﻤ
ﺩ
ﺱِﺭﺍ
– музаккар
ﹲﺓﺭﻴِﺜﹶﻜ
– муаннас
Бунинг сабаби шуки, юыорида ъозир айтилгандек, ъар
бир жамнинг тагида
ﹲﺔﻋﺎﻤﺠ
сщзининг мацноси ётади. Бу
лафз эса охири
«
ة
»
билан муаннасдир. Шунинг учун
ﹲﺓﺭﻴِﺜﹶﻜ
муаннас бщлиб,
ﻤ
ﺩ
ﺱِﺭﺍ
нинг тагидаги муаннас лафз бщлмиш
ﺎﻤﺠ
ﹲﺔﻋ
га мувофиы бщлиб келяпти.
58_______________________
Араб
тили
дарслиги
–
таркиб
қоидалари
Do'stlaringiz bilan baham: |