»
ﺓ
«
билан номланадиган
бщлса, унинг ьойру мунсариф бщлиши шарти шуки, учта
ъарфдан зиёда бщлиши керак.
Масалан:
ﹸﺓﺩﻴﺒﻋ
4.
Мацрифа – бунда исм алам, яцни атоыли от бщлиши
шарт ыилинади.
Масалан:
ﺏﹶﻨﻴﺯ
5
. Ажам
72
– бунда исм ажамнинг ичида алам ва щртаси
ъаракатли бщлиши шарт ыилинади ёки учта ъарфдан зиёда
бщлиши керак.
Масалан:
ﺭﺒِﺇ،
ﺭﹶﺘﹶﺸ
ﻡﻴِﻫﺍ
–
Туркиянинг
Д
иёрбакр деган бир
жойида ыщрьон бщлиб, шунга ном берилган.
6.
Жам – бунда исмнинг охири “
ﺎﻫ
” сиз мунтаъал
жумуц
73
сийьасида бщлиши шарт ыилинади. Мунтаъал жумуц
сийьаси иккитадир.
ﻤ
ﹶﻔ
ِﺘﺎ
ﻴ
ﺢ
ﻤ
ﺴ
ِﺠﺎ
ﺩ
↓
↓
ﻤ
ﹶﻔ
ِﻋﺎ
َل
ﻤ
ﹶﻔ
ِﻋﺎ
ﻴَل
7.
Таркиб – бунда иккита исм изофасиз ва иснодсиз
ыщшилиб, мураккаб бщлади. Яна алам бщлиши шарт
ыилинади. Масалан:
ﻙﺒﹶﻠﻌﺒ
шаҳарнинг
номи
бутнинг
номи
одамнинг
номи
8.
Алиф нун – агар бир исмда келса, ьойру мунсариф
бщлиш шарти шуки, алам бщлсин. Масалан:
72
Ажнабий, асли арабча бщлмаган сщз
73
Кўплик
шаклининг
энг
чети
,
ундан
кейин
бошқа
кўплик
йўқ
.
______________________________________________________________
45
ﺭﻤِﻋ
ﻥﺍ
Агар шу алиф нун бир сифатда келса, шу сифатнинг
ьойру мунсариф бщлиш шарти шуки, сифатнинг муан-
наси
ﹲﺔﹶﻨﹶﻼﻌﹶﻓ
«
»
вазнида бщлмаслиги керак.
ﺭﹾﻜﺴ
،ﻥﺍ
ﺴ
ﻱﺭﹾﻜ
↓
↓
муаннас музаккар
9
.
Вазну фецл – бунда исм, мацно жиъатидан фецлга хос
бщлиши керак ёки охирида
ﺓ
ни ыабул ыилмай, аввалида эса
тщртта музорият ъарфларидан бири бщлиши шарт ыилинади.
،ﺭﻤﹸﺸ
،ﺏِﺭﻀ
ﺭﻤﺤَﺃ
охирида
“
ﺓ
”
йщы ва олдида
“
ﺃ
”
бор, фецлга хос
Энди иккита иллатнинг щрнига ыоим бщладиган битта
иллатнинг щзи икки турли бщлади:
а)
жам
б)
муаннаснинг иккита алифи маысураси
74
ъамда
мамдудаси
75
А)
Жам – бу иккита вазнда келади:
ﺢ
ﻴِﺘﺎﹶﻔﻤ
،ﺩِﺠﺎﺴﻤ
Б)
……………………………………………………………
ﺭﹾﺨﺯ
ﺀﺍ
،
ﻲﹶﻠﻴﹶﻟ
алифи маысура алифи мамдуда
Ьойру мунсарифнинг ъукми касрани ва танвинни ыабул
ыилмаслигидир. Ьойру мунсарифга алиф лом кирса ёки
изофада музоф бщлиб келса, амалдан тушади.
Лекин зарурат юзасидан ёки муносиб бщлиши учун ьойру
мунсарифлар тусланади.
74
Қисқа
алиф
.
75
Чўзиқ
алиф
.
46_______________________
Араб
тили
дарслиги
–
таркиб
қоидалари
Масалан, Инсон сурасидаги Аллоъ таолони сщзи каби:
ﹰﻻﹶﻼﹾﻏَﺃ
ﻭ
ﹰﻼِﺴﹶﻼﺴ
муносиб бщлиши учун
8-машы
Бу Орифнинг тахтаси. Бу менинг ыаламим. Чизьични ол.
Ыаламимни бер. Дарсингни щыи. Соатингни ол. Фарид
дарсини щыияпти. Салим синглисини яхши кщради.
Дарсингни ёдла, эй Саид. Салим ыаерда? Каравотда
ухлаяпти. Отам ыаерда? Уйда. Акам ыаерда? Ъовлида
копток щйнаяпти. Бу менинг щыувчим. Бу сенинг щыувчинг.
ﺏْﺌِﺫ
ﺭﺎﻤِﺤ
ﺏﺩ
ﺏﺎﹶﻏ
.
ﹲﺔﹶﻨﻴﹶﻨﺠ
.
ﺏﻭﹸﺘﹾﻜﻤ
.
ﻲﹶﻟِﺇ
.
ﺩﺠﻭﻴ
.
ﺢ
ﹶﺘﹶﻓ
.
ﺭْﺄﹶﻓ
.
ﺭِﻫ
.
ﹸﺕﺒِﻜﺭ
.
ﹶﺕﺒﻫﹶﺫ
.
ﺭْﺄﹶﻓ
ﺍﹶﺫﻫ
.
ﻪﹶﻨﺎﺼِﺤ
ﻲِﺒَﺃ
ﺏِﻜﺭ
.
ﻙﺎﺒﱡﺸﻟﺍ
ﻡﻴِﻠﺴ
ﺢ
ﹶﺘﹶﻓ
.
ﺏﺎـﺒﻟﺍ
ﻲِﺨَﺃ
ﺢ
ﹶﺘﹶﻓ
.
ﻲِﺨَﺃ
ﺭﻬﻤ
ﺍﹶﺫﻫﻭ
ﻱِﺭﺎﻤِﺤ
ﺍﹶﺫﻫ
.
ِﺒَﺃ
ﺏِﻜﺭ
ﺱﺭﹶﻔﻟﺍ
ﻲ
.
ﻲـﹶﻟﺇ
ﺏـﻫﹶﺫ
ﹸﺫـﻴِﻤﹾﻠﱢﺘﻟﺍ
ِﺔﺴﺭﺩﻤﹾﻟﺍ
.
ﻙﺎﺒﱡﺸﻟﺍ
ﹸﺕﺤﹶﺘﹶﻓ
ﺎﹶﻨَﺃ
.
ﻡﻴِﺭﹶﻜ
ﺎﻴ
ﻙﺎﺒﱡﺸﻟﺍ
ِ
ﺢ
ﹶﺘﹾﻓِﺍ
.
ِﺭﺍﺩـﻟﺍ
ﻲِﻓ
ﺭﺎﻤِﺤﹾﻟﺍ
.
ِﺏﺎﹶﻐﻟﺍ
ﻲِﻓ
ﺏْﺌﱢﺫﻟﺍ
ﺩﺠﻭﻴ
.
؟ﺏﻫﹾﺫﹶﺘ
ﻥﻴَﺃ
-
ِ
ِﺔﺴﺭﺩﻤﹾﻟﺍ
ﻲﹶﻟﺇ
.
؟ﺩﻴِﻌﺴ
ﻥﻴَﺃ
-
ﻲِﻓ
ﺏﻌﹾﻠﻴ
ِﺔﹶﻨﻴﹶﻨﺠﻟﺍ
.
َﺃ
ﺩﻟﺍ
ﹸﺕْﺃﺭﹶﻗ
ﺎﹶﻨ
ﺱﺭ
.
ﻟﺍ
ﹶﺕﺒﹶﺘﹶﻜ
ﹶﺕﹾﻨَﺃ
ﺏﻭﹸﺘﹾﻜﻤ
.
ﺏﻭﹸﺘﹾﻜﻤﹾﻟﺍ
ِﺏﹸﺘﹾﻜُﺃ
.
______________________________________________________________
47
ﻱﺎﱠﺸﻟﺍ
ﹸﺕﺒِﺭﹶﺸ
ﺎﹶﻨَﺃ
.
ﻪﺴﺭﺩ
ﻡِﻬﹶﻓ
ﻡﻴِﻠﺴ
.
ﻥﺎﺼِﺤﹾﻟﺍ
ِﺏﹶﻜﺭِﺍ
.
ﹶ
ﻅ
ـِﻔﺤ
ﺩﻭﻤﺤﻤ
ﺱﺭﺩﻟﺍ
.
َلﺼﹶﻔﻟﺍ
َلﹶﺨﺩ
ﻡﱢﻠﻌﻤﹾﻟﺍ
.
ِﷲﺍ
ﺩﺒﻋ
ﺎﻴ
ﻲِﻤﹶﻠﹶﻗ
ﹶﺕﹾﺫﹶﺨَﺃ
ﹶﺕﹾﻨَﺃ
.
ﱢﺘﻟﺍ
ﻡﺎﹶﻗ
ﹸﺫﻴِﻤﹾﻠ
.
ﻡﱢﻠﻌﻤﹾﻟﺍ
ﺩﻌﹶﻗ
.
ِﻙﺎﺒﱡﺸﻟﺍ
ﻥِﻤ
ﹸﺫﻴِﻤﹾﻠﱢﺘﻟﺍ
ﺭﹶ
ﻅ
ﹶﻨ
.
؟ﺏﺎﺒﻟﺍ
ﺢ
ﹶﺘﹶﻓ
ﻥﻤ
-
ﹸﺕﺤﹶﺘﹶﻓ
ﺎﹶﻨَﺃ
.
ﻥـﻤ
؟ﻲِﺘﹶﻓﺎﱠﺸﹶﻨ
ﹶﺫﹶﺨَﺃ
-
ﹸﺕﹾﺫﹶﺨَﺃ
ﺎﹶﻨَﺃ
.
ﻱِﺭﹶﻁﺴِﻤ
ِﺕﺎﻫ
.
ﹶﺕﹾﺫﹶﺨَﺃ
ﹶﺕﹾﻨَﺃ
.
ﺏﺎﹶﺘِﻜﻟﺍ
ِﺫﹸﺨ
.
ﻥﻴَﺃ
ﺭْﺄﹶﻔﹾﻟﺍ
ُلﹸﻜْﺄﻴ
ﺭِﻬﹾﻟﺍ
؟ﺭِﻬﹾﻟﺍ
.
ِﺤ
ﹸﺕﺒِﻜﺭ
ﻲِﻨﺎﺼ
.
ﻥﺒﱠﻠﻟﺍ
ﺏﺭﹾﺸﻴ
ﺭِﻬﹾﻟﺍ
.
9
-дарс
1.
»
ﻲﹶﻟِﺇ
«
ъарфи жор бир неча мацнода келади:
а) интиъо учун
ﹸﺕﺭِﺴ
ِﺍ
ِﺓﺭﺼﺒﹾﻟﺍ
ﻥِﻤ
ﹶﻟ
ِﺔﹶﻓﻭﹸﻜﹾﻟﺍ
ﻲ
б) “
َﻣ
َﻊ
” мацносида ъам озгина келади.
ﻡﹸﻜِﻟﺍﻭﻤَﺃ
ﻲﻟﺍ
ﻡﻬﹶﻟﺍﻭﻤَﺃ
ﺍﻭﹸﻠﹸﻜْﺄﹶﺘ
ﹶﻻ
–
Нисо сураси,
2
-
оят
.
1.
Ноиб фоил деб фецлнинг мацлум сийьаси мажъул
сийьага щзгарганда ъазф ыилинган фоилнинг щрнига
келтирилган мафцулун биъига айтилади.
Масалан:
ﺭﻤﻋ
ﺩﻴﺯ
ﺏﺭﻀ
←
ﺏِﺭﻀ
ﻋ
ﻤ
ﺭ
َﻋ
ِﻠ
ْﻤ
ُ
ﺖ
бобининг иккинчи мафцулун биъиси ноиб фоилга
щтмайди.
ﺎﻤِﺌﺎَﹶﻗ
ﺍﺩﻴﺯ
ﹸﺕﻤِﻠﻋ
←
ﺩﻴﺯ
ﻡِﻠﻋ
ﺎﻤِﺌﺎﹶﻗ
َﺃ
ﹶﻠﻋ
ﻤ
ﹸﺕ
бобининг учинчи мафцулун биъиси ноиб фоилга
щтмайди.
ﺭﻤﻋ
ﺍﺩﻴﺯ
ﹸﺕﻤﹶﻠﻋَﺃ
ﹰﻼِﻀﺎﹶﻓ
←
ﺭﻤﻋ
ﺩﻴﺯ
ﻡِﻠﻋُﺃ
ﹶﻓ
ﺎ
ﹰﻼِﻀ
Мафцулун лаъу ва мафцулун мацаъулар ноиб фоилнинг
щрнига щтолмайди. Агар щтказиладиган бщлса, буларнинг
мацноси фосид бщлади.
48_______________________
Араб
тили
дарслиги
–
таркиб
қоидалари
Масалан:
ِﺇ
ﺴ
ﹶﺘﻭ
ﹾﻟﺍ
ﻯ
ﻤﺎ
ﺀ
ﻭ
ﹾﻟﺍ
ﹶﺨ
ﹶﺸ
ﺒﹶﺔ
ﻀ
ﺭﺒ
ﹸﺕ
ﺯ
ﻴﺩ
ﹶﺘ
ﺍ
ِﺩْﺄ
ﻴﺒ
ﺎ
َﻊَﻣ
мацносида
мафцулун лаъу мафцулун мацаъу
Агар жумлада мафцулун биъи мавжуд бщлса, ноиб
фоилга фаыатгина щзи щтаверади.
Масалан:
ﻀ
ِﺭ
ﺏ
ﺯ
ﻴﺩ
ﻴ
ﻭ
ﻡ
ﹾﻟﺍ
ﺠ
ﻤ
ﻌ
ِﺔ
ﹶﺍ
ﻤ
ﻡﺎ
َ
ﻷ
ﺍ
ِﻤﻴ
ِﺭ
ﻀ
ﺭﺒ
ﺎ
ﹶﺸ
ِﺩﻴ
ﺩ
ِﻓ
ﺍ
ﺩ
ﻲ
ِﺭﺍ
ِﻩ
Агар жумлада мафцулун биъи мавжуд бщлмаса,
ыайсиниси бщлса ъам, ноиб фоилга щтаверади, фарыи
бщлмайди.
ﻡﻭﻴ
ﺏِﺭﻀ
ِﺔﻌﻤﺠﹾﻟﺍ
--------
ﹸﺕﻴﹶﻁﻋَﺃ
бобининг биринчи мафцулун биъиси ноиб
фоилнинг щрнига щтиши учун иккинчи мафцулун биъидан
афзалроы бщлади.
ﹶﺍ
ﻋ
ﹶﻁ
ﻴ
ﹸﺕ
ﺯ
ﻴﺩ
ِﺩ
ﺍ
ﺭ
ﻫ
ﻤ
ﺎ
–
ُﺃ
ﻋ
ِﻁ
ﻲ
ﺯ
ﻴﺩ
ِﺩ
ﺭ
ﻫ
ﻤﺎ
9
-машы
Щыувчи ыаерда? Боьда. Фарид эшикни очди.
Щыитувчи синфга кирди. Мен синфга кирдим. Ыаерга
кетяпсан. Щрмонда айиы бор. Усмонга хат ёз. Акамга хат
ёздим. Дарсни ыаерда щыидинг? Уйда. Сен босмамни
олдинг. Мадрасага бордим. Сут ичдим. Сут ичдинг.
Мушук ыаерда? Мушук сичыонни еяпти. Мушук
щйнаяпти.
Г
рафинни бер. Эшак ыаерда?
______________________________________________________________
49
ﹲﺔﹶﻘﻌﹾﻠِﻤ
Do'stlaringiz bilan baham: |