Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan. Ma’ruzalar matnining

Talvasaga qarshi moddalar 3 turga bo`linadi: 
1. Talvasa belgilariga qarab, ya`ni simptomatik davolash uchun qo`llanadigan 
moddalar. 
2. Tutkanoqqa qarshi moddalar. 
3. Parkinsonizm xolatida qo`llanadigan moddalar. 
Talvasa belgilari har xil sabablar (kasalliklar, zaharlanish) tufayli kelib chiqadi, 
ayniqsa bunday talvasa yuqorida ksltirilgandek bolalarda ko`proq uchraydi. Bunday 
talvasalar narkotik hamda uxlatuvchi moddalar bilan davolanadi. Bular markaziy nerv 
sistemasi bo`limlarida sinaptik o`tkazuvchanlikni kamaytiradi, miya po`stlogidagi motor 
sohalar faoliyatini hamda reflektor faollikni pasaytiradi. Talvasa xurujini yuqotish uchun 
ko`pincha noingalyatsion narkotiklar, uxlatuvchi barbituratlar (fenobarbital), xloralgidrat 

---

hamda magniy sulfat qo`llanadi. Lekin bu moddalar, ayniksa narkotiklar nafase 
faoliyatini susaytirishi mumkin. Shuninguchun hozirgi kunda ayniqsa bolalarda 
uchraydigan talvasada nafasni kamroq susaytiradigan trankvilizatorlardan sibazon 
(seduksen), natriy oksibutirat (GOMK) va boshqa moddalar qo`llanadi. 
Seduksen 
— sibazon hatto kichik miqdori ham har qanday talvasalarda davo 
bo`ladi. Sibazon bosh va orqa miyada GAMK ning susaytiruvchi ta`sirini oshirib, nerv 
impulslarining tarqalishiga to`sqinlik qiladi. Shu bilan birga sibazonning gipoksiyaga 
ham qarshi ta`siri bor. Sibazon venalarga yuborilgandan keyin talvasaga qarshi ta`siri 5—
10 minutdan keyin boshlanib, 2 soatlar ichida davom etadi. Lekin bu modda ham, 
miqdori oshsa, nafasni susaytirishi mumkin. 
Natriy oksibutirat 
markaziy nerv sistemasida susaytirish jarayonlari mediatori 
GAMK uiumi hisoblanadi, kisqartirilgan holda GOMK (gamma oksimoy kislotaning 
natriy tuzi) deb ataladi. GAMK gematoensefalik to`siqdan GAMK 
ga nisbatan
oson 
o`tib, markaziy nerv sistemasiga GAMK ga o`xshash ta`sir ko`rsatadi, ya`ni susaytirish 
jarayonlarini oshiradi. 
Natriy oksibutirat yuborilgan miqdoriga qarab uxlatuvchi, talvasaga qarshi va 
narkotik ta`sir ko`rsatadi. Shu bilan birga GAMK miyaning qon aylanishiga ijobiy ta`sir 
ko`rsatadi, u yerdagi tomirlarning qisqarishini olib tashlaydi hamda moddalar 
almashinuvini normallashtiradi. Miyada, yurak to`qimalarida kislorodning o`zlashtirilishi 
yaxshilanadi, kreatin fosfat va ATF ning hosil bo`lishi oshib boradi. GOMK venalarga 
sekin yuborilgandan 10—15 daqiqadan keyin talvasaga qarshi ta`siri boshlanib, 2 soatlar 
ichida davom etadi. Bu moddani ikki barobar, kam miqdorda droperidol (neyroleptik) 
bilan talvasaga qarshi qo`llash mumkin. Bolalarda talvasaga qarshi fentanil (narkotik 
analgetik) 
bilan 
droperidol 
(neyroleptik), 
ya`ni 
neyroleptoanalgeziya 
uchun 
qo`llaniladigan moddalarni yuborish mumkin.