Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan. Ma’ruzalar matnining

Tutqanoqqa qarshi moddalar 
Tutqanoq (epilepsiya) — asabiy ruhiy kasallik, axoli o`rtasida ko`p uchraydi (100 
aholiga 2 ta bemor). Bolalar kasalliklari ichida 1 % ni tashkil qiladi. Tutqanoq kasalligida 
miyada alohida o`choqlar paydo bo`ladi, ularning tuzilishi yoki faoliyati o`zgargan, juda 
qo`zgaluvchan bo`ladi, vaqti bevaqt tashqi jaroxatlovchi omillar shu razryadli 
o`choqlarni qo`zg`atadi va qo`zgaluvchanlik, impulslar tarqaladi (irradiatsiya bo`ladi), 
shu tufayli talvasali yoki talvasasiz hurujlar paydo bo`ladi. Tutqanoq surunkali kasallik 
bo`lib, asosan 4 turi kuzatiladi:
1) katta tutqanoqlar — bunda katta xurujli talvasalar bo`ladi;
2) kichik tutqanoqlar — bunda bemor juda oz vakt, bir necha dakiqa talvasada 
bo`ladi, hushidan ketadi, savollarga javob bermaydi, qimirlamasdan bir joyga tikilib 
qoladi, yuz mushaklarida tez o`tadigan tortishish, uchish bo`lishi mumkin;
3) psixomotor ekvivalentlar, bunda umumiy talvasa bo`lmaydi, bemor o`zi bilmagan 
holda ayrim murakkab kutilmagan harakatlar qiladi, lekin xuruj tamom bo`lgandan keyin 
qayerga borganini, qanday harakat qilganini esidan chiqaradi; 
4) es hushi yo`qolmagan holda mushaklarning kam muddatli talvasali tortishishlari, 
mioklonus epilepsiya. 
Tutqanokning qaysi turda kechishi tutqanoq o`choqlarining miya to`kimalarida 
qayerda joylashishi va tarqalishiga bog`lik bo`ladi. 
Tutqanoq sabablari, kelib chiqishi, rivojlanish mexanizmlari juda aniq emasligi 
uchun bunday bemorlarni davolash ancha qiyin. Tutqanoqqa qarshi moddalar ushbu 
kasallikning oldini olish va tutqanoq xurujlarini kamaytirish uchun qo`llanadi. 

---

Tutqanoq kasalliklari tinchlantiruvchi moddalar — bromidlar bilan davolab 
kelingan. Bromidlar unchalik zaharli bo`lmasa ham ta`siri yetarli bo`lmaydi. Tutqanoqqa 
qarshi yuqori ta`sir qiladigan modda — fenobarbital (barbiturat unumlaridan) birinchi 
marta 1912 yilda olingan. Fenobarbital uxlatuvchi modda bo`lgani uchun fenobarbitalga 
o`xshash, lekin uxlatuvchi ta`siri kamroq moddalar — difenin, trimetan, geksamidin, 
xlorakon va boshqalar sintez qilinadi. 
Yuqorida keltirilgan tutqanoqka qarshi moddalarning ta`sir mexanizmi to`la-to`kis 
aniqlangan 
emas. 
Ushbu 
moddalar 
epileptogen 
o`choqdagi 
neyronlar 
qo`zg`aluvchanligini, impulslarning tarqalishini kamaytiradi. Tutkanoqqa qarshi 
moddalar neyronlarning membranalarini mustahkamlab, ularning reflektor davrini 
oshiradi, neyronlararo o`tkazuvchanlikni, epileptik o`choqdan o`tadigan impulslarning 
tarqalishini kamaytiradi. Neyronlararo o`tkazuvchanlik, qo`zgaluvchanlik jarayonlarining 
kamayishi bu moddalarning tormozlovchi jarayonlarni kuchaytirishiga ham bog`liq. Bu 
moddalar talvasani ishga soladigan soxani susaytiradi, Ba`zi ma`lumotlarga ko`ra 
tutqanoqka qarshi moddalar bosh miyada GAMK miqdorini oshirishi, miya xujayralarida 
natriy ionlarini kamaytirishi mumkin. 
Tutqanoqli dori moddalar bilan davolaganda quyidagi qoidalarga rioya qilinadi: 
1. Tutqanoq xurujlarining turiga qarab davo qilish. 
2. Davolash uzluksiz va davomli bo`ladi, moddalar tutqanoq xurujlari yo`qolgandan 
keyin yana 3—5 yil davomida qo`llanadi. 
3. Bolalarda tutqanokqa qarshi moddalarga o`rganib qolish hollari kam uchraydi, 
shuning uchun qo`llanib turilgan moddani boshqasiga almashtirish maqsadga muvofiq 
emas.
4. Bemorga ambulatoriya sharoitida, o`zi o`rgangan ish va uy sharoitida davo 
qilinadi. 
Tutqanokka qarsh.i moddalar shu kasallik turiga qarab qo`llanadi. Tutqanokning 
katta xurujlarida — fenobarbital, geksamidin, difenin, xlorakon, karbamazepin; kichik 
xurujlarida — etosuksemid, trimetin; psixomotor ekvivalentlarda — karbamaze.pin, 
difenin, geksamidin, xlorakon; mioklonus epilepsiyada sibazon, nitrazepam qo`llanadi.