Ҳамид Зиёев (Тарбиявий ривоятлар, ҳаётий сабоқлар)

Итни ит таласа...
Алишер Навоий ҳақида ғаройиб ривоятлар ҳам тўқилган. Шоир ҳамроҳлари билан кетаётганида кўча ёқасида турган икки итнинг бири унга қараб ириллабди. Бундан ёнидаги иккинчи ит безовта бўлибди: — Эсингни едингми, у киши ҳазрат Алишер Навоий бўладилар-ку. Агар ириллаганингни одамлар эшитса, думимизга челак боғлаб ҳайдашади. Овозингни тезроқ ўчир, оёғимга титроқ кирди.
— Яхши биламан, ҳазрат Алишер Навоий жуда табаррук зот. Лекин ўзинг ўйла, у киши индамай ўтиб кета берадиларми, итлигимизни билиб қўйсинлар, деяпман. Қани энди ҳазрат биз билан ўчакишса, шовқин-сурон қилиб ўзимизнинг кимлигимизни кўрсатиб қўйган бўлар эдик. Маълумки, машҳур одамларга ёпишиш халойиқ орасида шов-шувни кўтаради ва иомимиз оғиздан-оғизга ўтади. Ҳатто "ит феълли" одамлар топилиб кучимизга куч қўшилади. Шунда кўрасан, жанжалнинг авжига чиқишини. Бундан биз шу даражада роҳатланамизки, уни таърифлашга сўз топилмайди.
Алишер Навоий "ит акиллар, карвон ўтар" деганларидек, парво қилмай ўз йўлида давом этибди. Бу ҳодиса Навоийнинг ашаддий душмани — амалдорлардан бири-нинг қулоғига бориб етди. Бу киши қандай бўлмасин, унинг шаънига доғ туширишга қаттиқ ҳаракат қилар экан. У пайт пойлаб Султон Ҳусайн Бойқарога:
— Подшоҳ ҳазратлари, эшитдингизми? Алишер Навоий жаноблари кўчада қутурган итлар билан ўчакишибди. Одамлар томоша қилишибди. Ахир Алишер Навоийдек мартабали кимсага шундай қилиш муносибми? — дебди
Султои Ҳусайн Бойқаро унинг ғаразгўйлигини сезиб, гапини инобатга олмади.
Бир неча кундан кейин ҳазрат Алишер Навоий, Султон Ҳусайн Бойқаро, ўша амалдор ва бошқа нуфузли кишилар жума намозини ўқиш учун масжидг кетаётганларида ўша ит уларга қараб ириллайверибди. Орқада келаётган ўша амалдорнинг ғурури ва жазаваси тутиб, итга тош отибди. Ит шериклари билан амалдорни роса талашди. Шовқин-сурон кўтарилди. Кайфияти бузилган Султон Ҳусайн Бойқаро: — Амалдорнинг итлар билан тенг келиши ҳаммамизни ноқулай аҳволга солиб қўйди.
Бунга жавобан Алишер Навоий унга шивирлади: --Подшоҳ ҳазратлари, хижолат тортманг, итни ит таланди-да?!
— Офарин, жуда ўринли гапирдингиз. Буни қарангки, амалдор Сизга қазиган чоғга ўзи йиқилди — кулди подшоҳ.