Ҳамид Зиёев (Тарбиявий ривоятлар, ҳаётий сабоқлар)

Адолатли ҳукм

Амир Темур бирорта шаҳар ёки қишлоққа борса бозордаги шароит ва нарх-навони кўздан кечирар экан. Бир куни Самарқанддаги бозорга кирса қассоб гўштга меъёридан ортиқ нарх қўйибди. Амир Темур уни очкўзлик ва инсофсизликда айблаб дарра урдирибди. Шундан кейин бозорда молларнинг нархини ошириб сотишга ҳеч ким журат қилолмабд

Амир Темур шахсий манфаатларини ўйлаб сохта обрў орттиришга ҳаракат қилган амалдорларни ҳам жазолаган. У мамлакатнинг катта бир қишлоғида бозорни чеккасида касалга чалинган ва ҳолдан тойган эшакка ачиниб бир оз тикилиб турган. У кетгандан кейин мингбоши бу эшак подшоҳимизнинг назарларига тушди деб роса парвариш килади. Маълум вақтдан кейин эшак семириб ва йилтиллаб кетди. Мингбоши одамларга, бу эшакда бир сир ва хислат борки соҳибқироннинг диққатини жалб қилиб назарига тушди. Шу боис, уни зиёрат қилиш ҳар бир фуқаронинг муқаддас бурчидир.
Бунга ишонган амалдорлар ва одамлар эшакни зиёрат қиладиган бўлишибди. Амалдорлардан бири мингбошига:
— Тақсир, ақл-идрокингизга қойилмиз. Подшоҳимизнинг назарларини қадр-қимматини ўрнига қўйдингиз. Подишоҳнинг назарига тушган мис олтин каби товланади, дейилганидек эшак яшнаб кетибди. Ажаб эмаски, мартабангиз бундан ҳам зиёда бўлса. У бундай сўзлардан хурсанд бўлиб мартабасини ошишига умид боғлади. Ҳатто қилган ишини Амир Темурга маълум қилиш учун Самарқандга борди. Бу ердан Амир Темур уни қабул қилиб: — Мен қишлоқда камбағал ва етимларни бошини силаб ва тангалар бериб хурсанд қилганман. Шу тариқа улар мени назаримга тушиб беҳад хурсанд бўддилар. Бироқ сиз буни ҳисобга олиб уларга меҳрибонлик ва ғамхўрлик қилиш ўрнига дардга чалинган эшакни боқиб ва парвариш қилиб одамларни уни зиёрат қилишларига мажбур қилибсиз. Ахир ҳайвонни эмас, балки камбағал ва етимларга меҳрибонлик ва ғамхўрлик қилиб туриш лозим эди-ку. Наҳотки инсонни эшакдан фарқи борлигини англамаслик шунчалик қийин бўлса. Сиз нодонлик ва фаросатсизлик қилиб сохта обрў орттириш ва ўринсиз мақтанишга берилиб кечирилмайдиган хатога йўл қўйдингиз. Шу боис сизни лавозимдан бўшатиш ва дарра уриш жазосига тортиш ҳақида фармон бердик.