Ҳамид Зиёев (Тарбиявий ривоятлар, ҳаётий сабоқлар)

Онасини кўр...

Бу кўҳна дунёда ёшлигида ҳам, қарилик чоғида ҳам яхши кунларни бошидан кечирган кимсалар оз эмас. Улардан бири Меҳри исмли аёл ўғил ва қизларни тарбиялаб, куёвли ва келинли бўлиб шоду ҳуррамликда ҳаёт кечирди. У 80 ёшдан ошганлигига қарамай, одамлар уни бахтли келин, деб аташган. Бундай ажойиб аёлга хотинлардан бири қандай қилиб ҳурмат ва иззатга сазовор бўлдингиз, деб сўради.

— Мен, икки келини бор хонадонга узатилган эдим. Бу ерда аввало оила аъзолари ва овсинларимнинг феъл-атворини зимдан ўрганиб ҳар жиҳатдан уларга мослашдим. Шу боис, улар билан умумий тил топишга эришдим. Қайнотам, қайнонам ва эримнинг ҳурмати-ни ўрнига қўйиб, кучимни аямай хизмат қиддим. Аччиқ гапларни эшитмасликка, номаъқул хатти-ҳаракат-ларни кўрмасликка олиб, асабимни сақладим. Овсинларим билан эҳтиётлик билан муомала қилиб, тўқнашишнинг олдини оддим. Қайним ва қайнисингилларга нисбатан меҳрибонлик ва ғамхўрликни аямадим. Ҳеч кимга сир эмаски, оилада хотинларнинг озодалиги ва пазандалиги муҳим ўрин эгаллайди. Буни ҳисобга олиб хилма-хил ва ширин овқатларни тайёрлаб супуриш-сидиришни унутмадим. Уй-рўзғор буюмлари ва бошқа нарсаларни ўз жойига қўйиб пала-партишлик, тартибсизликларга йўл қўймадим. Эримни асраш ва парвариш қилишга алоҳида аҳамият бериб кайфияти ва руҳини кўтаришга ҳаракат қиддим. Қўшниларнинг бирортаси билан жанжаллашмай имкони борича кўнгилларини олдим. Рухсат теккандагина ота-онамникига бориб қайнота, қайнона ва эримнинг яхши томонини ошириб, нохуш томонини яшириб, ҳар икки томон ўртасидаги алоқани мустаҳкамладим. Овсинларим менга ўхшаб оиладаги кўпчиликка мослашишни истамай ғўдайиб ва яккаланиб қолишди. Улар менинг хоҳлага-ним бўлиши керак, деб туриб оддилар. Арзимаган гапни баҳона қилиб ва аразлаб ота-онасиникига кетиб эрлари, қайнота ва қайнонамни роса ёмонладилар. Унинг оналари эса қизларининг ёнини олиб ва гиж-гижлатиб ўзаро муносабатларни оғирлаштирдилар. Пировардида улар ўртасида борди-келди йўқ бўлиб, душ-манлик авжига минди. Алоқа шу даражада кескинлашдики, қайноғаларим овсинларимни ҳайдаб, ажрашишди, фарзандлари тирик етим бўлиб қолдилар. Шундан кейин овсинларимнинг ҳаёти фожиали кечиб, бахтсизликка учраганликларини оналаридан кўриб, юз кўрмас бўлганлар.
Оилада обрўйим ошиб қайнотам ва қайнонам кимни кўрса мендан розиликларини изҳор этган. Феъл-атво-римга ва меҳнатсеварлигимга яраша умрим бўйи бахтли кунларни кўриб келмоқдаман. Шу боис, мени қариндошлар ва қўшнилар бахтли келин, деб атадилар. Бу атама кишилар онгига шу даражада қаттиқ сингиб кетганки, қариганимда ҳам тилга олишмоқда. Менинг хдётимда раҳматли онамнинг хизмати беқиёс катга. Бу табаррук зотнинг сўзларидан бол томарди. Покизалиги, ^СаРанжом-саришталиги ва пазандалигидан эл оғзига тушди.
Сабр-қаноати ва зийраклиги билан ажралиб турарди унинг отамга нисбатан ҳурмати шу даражада баланд эдики, бирор маротаба уришганларини кўрма-ганман. Ваҳоланки, отам баъзи вақтларда қўрслик қиларди. Онам эса ширин сўзлар билан уни юпатган. Онам нуқул бизларга дерди:
Кўрдингларми, отангнинг қўпол гапларига ёпишмай ва жанжаллашмай бамисоли учқунни сув билан ўчирдим. Сизники маъқул, камчилик биздан ўтибди, дедим.
Эркак бола-чақасининг дардида ишлаб чарчаган ҳолда уйига қайтади. Бу ерда нимадир ёқмаса жаҳли чиқиб қаттиқ гапириши турган гап. Шу онда унинг ҳолатини тўғри тушуниб, ён босилса нохушлик бирпасда ўтади кетади.
Онам қандай бўлмасин отам кўнглини олишга инти-либ дерди: — Минг раҳмат, дадаси. Сиз туфайли тинч-лик ва фароғатда яшаётирмиз. Ҳеч нарсадан етншмовчилигимиз йўқ. Бундай бахтли ҳаётга минг қатла шукр. Сизни оллоҳ ҳамиша ёмон кўзлардан асрасин.