Amaliy matematika va infarmatika

5 Maruza Metomorfik tog’ jinslari va jinslarining yoshi.
Mavzu rejasi
5.1Metomorfik tog’ jinslari va ularning qurilish xossalari.
5.2Geologik yilnoma tog’ jinslarining hosil bo’lishi.
5.3Asosiy metomorfik tog’ jinslarining tarkibi, strukturasi, tekisturasi va xossalari.
5.4Geologik yilnoma tog’ jinslarining nisbiy va absolyut yoshi.
5.5Geoxronologik shkala.
5.1Metomorfik tog’ jinslari va ularning qurilish xossalari.
Metamorfik tog` jinslari yer kobirining ma’lum chuqurligida yuqori temperatura, kuchli bosim va ximiyaviy aktiv moddalar ta’siridan magmatik va cho`qindi jinslarning kayta kristallanib o`zgarishidan xosil bo`ladi.
Metamorfizm jarayoniga uchragan jinslarda magmatik va cho`qindi jinslarga xos bo`lgan qatlamlanish shakli saqlanadi, lekin ularning mineral va ximiyaviy tarkibi, struktura va teksturasi butunlay o`zgarib tuda kristallangan jinslarga aylanadi. Mineral tarkibiga kura ular magmatik jinslarga uxshaydi. Slyuda, kvarts, dala shpati, xlorit, amfibol, piroksen, andaluzit, vezuvian, vollastonit, talg’k va boshqa minerallar metamorfik jinslarning asosiy minerallari xisoblanadi.
Metamorfik tog` jinslarining teksturasi xilma-xil. bo`lib, u asosan slanetssimon (varaksimon), yul-yul, tolali, yaxlit bo`ladi. Varaksimon tekstura slyuda minerallarining parallel joylashganligidan xosil bo`ladi. Tolali tekstura tolali kristalli jinslarda uchrab, tolalari o`zaro bir-biriga uralib, chirmashib ketgandir. Yaxlit tekstura yaxlit kristalli jinslar teksturasiga uxshash bo`ladi.
Erning ichki qismiga kirib borgan sari bosim va temperaturasi oshib boradi. Yuqori bosim, temperatura, uchuvchan va suyuq moddalar metamorfizm jarayonining asosiy omillaridan xisob­lanadi. Bosim xar bir kilometr da 270 atmosferaga oshib bo­radi. Temperatura esa xar 33 metr chuqurlikda 1°S oshib boradi. Qayd etilgan omillarining tog` jinslariga kay darajada ta’sir etishiga kura metamorfizm turli xil bo`ladi.
kontakt metamorfizmi, 2) dinamometamorfizm va 3) regional metamorfizm.
K o n t a k t m ye t a m o r f i z m i magmaning yer ka’riga singishi bilan borlikdir. CHo`kindi tog` jinslari magma kesib o`tgan jkoylardda yuqori temperatura, bosim, xar xil gazlar, suv buglari va ularda erigan moddalarning ta’siridan uzgaradi. Natijada ensiz, tog` kontakt (ikki xil jinsning birlashgan joyi) zonasida magmanyang atrof jinslarga ta’sir etyshi natijasida tog` jinslari o`zgaradi va minerallar kayta kristallanadi. Kontakt metamorfizzdda endo- va ekzo-kontakt zonalari bo`ladi. Kontakt metamorfizmida oxaktosh marmartoshga, gil tuprok slanezdga, qum qumtoshga, kvartsli qum kvartsitga aylanadi va xokazo.
D i n a m o m ye t a m o r f i z m yer qa’ridagi tektonik xarakatlar iatijasida ro`y beradi. Bunda tog` jinslari darz ketadi, maydalanadi. Bunday metamorfizmda stress (bir tomonlama bosim) asosiy omil rolini uynaydi. Dinamometamorfizmda jinslar kayta kristallanmandi va ximiyaviy reaktsiyalarga kirishmaydi. Milonit, brekchiyasimon kataklazit deb ataluvchi jinslar xosil bo`ladi.
R ye g i o n a l m ye t a m o r f i z m kontakt va dinamometamorfizmdan farkli o`larok yer qobig`ining chuqur qatlamlarida, jatta-katta maydonlarda ruy beradi. Metamorfizm jarayonlari asosan burmalangan oblastlarda sodir bo`ladi. Bunda xamma metamorfizm omillari, ya’ni yuqori temperatura va bosim xamda gazsimon suyuq moddalar ishtirok etadi.
Tog` jinslarining o`zgarishi darajasi xar xil bo`lib, chuqurlik, temperatura, bosim va tub jinslarga borlikdir. Regional metamorfizm natijasida slanetslar, marmartoshlar, amfibolitlar, gneyslar va boshqa jinslar vujudga keladi.
Yukarida qayd etilganlardan tashkari avtometamorfizm, ulg’tra metamorfizm va boshqa metamorfizm turlari xam bor.