Аmаliy mashg’ulotlаr mavzulari 1-amaliy mashg‘ulot ekologiya fanining bo’lumlari. Mashg‘ulotning maqsadi

redutsentlar 
deb ataladi. 
Ekotizimlardagi organizmlarning hayot faoliyati va moddalarning aylanishi uchun 
enyergiya talab etiladi. Yashil o‘simliklar hayot uchun zarur bo‘lgan kimyoviy 
moddalarni olib, fotosintez jarayonida organik birikmalar to‘playdi va Quyosh 
enyergiyasi kimyoviy enyergiyaga aylanadi.
Ular hayvonlarga ozuqa beradigan tirik moddaning asosiy qismini tashkil etadi. 
Havo tarkibidagi kislorod va karbonat angidrid gazlarining miqdorini tiklaydi va suvning 
aylanish jarayonida qatnashadi. O‘simlik chirindilari tuproqda fosfor, kaliy, kalsiy, 
marganets kabi elementlarning bir me’yorda tarqalishiga yordam beradi.
Bunday organizmlar 
avtotroflar 
deb ataladi. O‘simliklar va boshqa jonivorlar bilan 
oziqlanib yashovchi 
getyertroflar 
esa oziqlanish jarayonida organik moddalarni 
karbonat angidrid, suv va mineral tuzlarga aylantiradi. Ular organik moddalarni 
o‘simlik takror foydalanishi uchun yaroqli bo‘lgan darajagacha parchalaydi. Shunday 
qilib, 
biogen moddalar 
tabiatda o’zluksiz aylanib turadi. 
Organizmlar Quyosh enyergiyasini kimyoviy, mexanik va issiqlik enyergiyalariga 
aylantiradi. Bunda boradigan hammma o‘zgarishlar enyergiyani yo‘qotish bilan bog‘liq 
bo‘lib, u oxirgi issiqlikka aylanib tarqalib ketadi. 
Biogeotsenoz
. 
Biogeotsenoz yer yuzasi muayyan bir qismi (biotop) ni egallagan 
tirik organizmlar (biotsenoz) bilan notirik muhitning tarixiy tashkil topgan 
kompleksidan iborat 

---

Biogeotsenoz chegarasi uning tarkibiga kiradigan o’simliklar jamoasi 
(fitotsenoz) 
chefarasi bilan belgilanadi.
 
Shunday qilib, biogeotsenoz tirik va notirik komponentlardan iborat. Uning tirik 
qismiga o’simliklar, hayvonlar, mikroorganizmlar, notirik komponentiga esa 
atmosferaning yer ustidagi qatlami, quyosh enyergiyasi, tuproq va boshqalar kiradi. 
Biogeotsenoz-tabiiy landshafning asosiy qismi hamda biosferaning 
elementar biologik 
hududiy 
birligi hisoblanadi. 
Har qaysi biogeotsenoz uchun moddalar va enyergiya almashinuvi o’ziga xos 
bo’ladi. 
Jamoaning hayot faoliyati natijasida organik moddalar to‘planadi va sarf bo‘lib 
turadi. Demak, har bir ekotizim ma’lum darajada mahsuldorlikka ega. 
Ekotizimning 
asosiy 
yoki 
birlamchi mahsuldorligi 
yashil o‘simliklar tomonidan 
fotosintez jarayoni natijasida vaqt birligida to‘plangan mahsulot hisoblanadi. 
Masalan, fotosintez natijasida o‘rmondagi o‘simliklar 1 ga maydonda 5 t organik 
modda hosil qilsa, bu 
umumiy yoki yalpi birlamchi 
mahsuldorlik deb qaraladi. Ammo 
o‘simlikning hayoti uchun ham hosil bo‘lgan moddalar sarf bo‘ladi. 
Ekotizimda to‘plangan barcha mahsulot (nafas olishga sarf bo‘lgandan tashqari) 
jamoaning haqiqiy birlamchi mahsuldorligini tashkil etadi. Haqiqiy 
birlamchi 
mahsuldorlikni 
hosil 
qiluvchi 
organik 
moddalar 
geterotrof 
organizmlar 
uchuno‘zlashtirilishi mumkin. Konsumentlar ham haqiqiy birlamchi mahsulot hisobiga 
organik modda to‘playdi. Ular hosil qilgan mahsuldorlik 
ikkilamchi 
hisoblanadi. 
Akademik V.N. Sukachev o’simliklar jamoasining almashinish jarayoni 
mavjudligini ko’rsatadi: