Аmаliy mashg’ulotlаr mavzulari 1-amaliy mashg‘ulot ekologiya fanining bo’lumlari. Mashg‘ulotning maqsadi

Mashg‘ulotning qisqacha mazmuni: 
Yashash sharoiti o‘xshash va o‘zaro 
munosabati natijasida bir-biriga ta’sir ko‘rsatuvchi har xil turga mansub bo‘lgan 
birgalikda yashovchi organizmlar yig‘indisiga 
ekologik tizim 
deyiladi.
O‘rmon, cho‘l, o‘tloq, suv havzasi va boshqalar ekotizimga misol bo‘la oladi. 
Ma’lumki, har xil turdagi organizmlar bir-birlariga va tevarak-atrofdagi jonsiz tabiatga 
har tomonlama moslashgan; bunday uzviy bog‘lanishlar biotsenozlarni tashkil etadi. 
Biotsenoz- biogeotsenozning bir qismidir. 
Ekotizim 
tushunchasi fanga 1935 yili ingliz 
ekologi A.Tensli tomonidan kiritilgan. 
«
Biosenoz
» atamasini 1877-yili nemis zoolog olimi Miyobus fanga kiritgan. 
Miyobus biosenozni quyidagicha ta'riflaydi, ya'ni: 
1).
Biosenozga ma'lum joyda uchraydigan mikro va makroskopik 
formalar, o'simlik va hayvonlarning hamma massasi kiradi; 
2).
Biosenozni hosil qiluvchi turlar bir-birlari bilan bog'langan va bir-
birlariga qaramdir; 
3).
Biosenoz tashqi muhit omillari ta'siri ostida bo'ladi; 
4).
Biosenoz vaqt bo'yicha doim turg'un va bir xil holatda
bo'ladigan guruhlardan iborat bo'ladi; 
Biosenozni hosil ailuvchi vakillar o'z joylarida, biosenoz ichida ko'payish 
xususiyatlariga egadir. Hozirgi vaqtda Miyobus ko'rsatib o'tgan biosenozning shu 
belgilari o'zining tabiiy xususiyatlarini saqlab qolgan. 
Fransuz ekologi R.Dajo fikricha biosenoz — bu tirik organizmlar guruhlari 
bo'lib, ular ma'lum turlar tarkibiga va ular bir-birlariga bog'liq holda aniq makonni 
egallaydi. Biosenoz quruqlikda bir xil yashash joyi, muhiti hududini egallasa, suv 
muhitidagi biosenozlar suv havzalarining qismlari bo'yicha bo'linadi, har qanday 
biosenoz va biotop (biologik organizmlar yashaydiganjoy) bilan dialektik birlik, yuqori 
darajada tuzilgan biogeosenozni hosil qiladi. Biogeosenoz turli katta-kichiklarda bo'ladi 
va ko'p xil murakkabligi bilan farqlanadi. Masalan, o'rmon, tundra, dasht, cho'l 
biogeosenozlari bir-birlaridan keskin farqlanadi. Biogeosenoz — bu biosenozlar va 
muhit omillarining yig'indisi emas, balki tabiatning bir butunligi, sifat jihatdan 
moslashgan, o'z holicha rivojlanuvchi va ta'sir qilish qonunlariga ega bo'lgan 
murakkab birlikdir.
Biosenoz o’z navbatida quyidagi komponentlarga bo'linadi: fitosenoz — 

---

o'simliklar, zoosenoz — hayvonlar, mikrosenoz — mikroorganizmlar guruhlari. 
Biosenoz va uning komponentlarini bir-biridan ajratib bo'lmaydi, ularni har xil tur hamda 
darajadagi bir biologik uyushma deb qarash kerak.
Hozirgi vaqtda sun'iy, ikkilamchi agrobiogeosenozlar yoki agrosenozlar hosil 
bo'lgan, ular qishloq xo'jaligining asosi bo'lib, o'zlarining tarkibi, tuzilishi, muhit 
omillarining ta'siri, o'zgarishi va mahsuldorligi bilan tabiiy biosenozlardan tubdan farq 
qiladi. Tabiiy birliklar ko'pincha chegaralari aniq bo'lmasdan bir-birlariga qo'shilib 
ketadi.
Lekin shunga qaramasdan tabiatda har bir biologik guruhlar, biosenozning 
chegarasi bor, bu obyektiv va real haqiqatdir. Biosenoz ichida uchraydigan u yoki bu tur 
o'rtasidagi ko'p biotik munosabatlar - ozuqa va yangi yashash joyni egallash ularning 
biosenoz ichidagi hayotiy o'rnini aniqlaydi (2-rasm).