Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini

KIRISH……………………………………………………………………………4


I BOB. RAVISHLARNING LEKSIK VA GRAMMATIK XUSUSIYATLARI

1. 
   Ravishlar so‘z turkumi haqida umumiy ma’lumot…………………………9
   
2. 
   Payt ravishlarining leksik xususiyatlari ……………………………………18
   
3. 
   Payt ravishlarining grammatik xususiyatlari……………………………….24
   

II BOB. PAYT RAVISHLARINING O‘RGANILISHIDA YANGI PEDAGOGIK TEXNOLOGIYADAN FOYDALAHISH
2.1.Payt ravishlarining o‘qitish metodlari…………………………………….....28
2.2.Payt ravishini o‘qitishdagi didaktik o‘yinlar ………………………………..32


XULOSA VA TAVSIYALAR…………………………………………………..37
GLASSARIY…………………………………………………………………...40


ADABIYOTLAR RO‘YXATI………………………………………………….46

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi va zarurati. Bugungi kunda mamlakatimizda ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma’naviy jabhalarda, ilm-fan tizimida islohatlar amalga oshirilmoqda. Mamlakatimizda ilm-fanni qo‘llab-quvvatlash, uni bugungi zamon talablari asosida rivojlantirish masalalari davlatimizning asosiy va eng muhim masalalaridan biridir. Chunki ilm-fan yutuqlari orqali mamlakat ravnaq topadi, taraqqiy etadi, xalq farovon hayot kechiradi. Ilm-fandagi yutuqlar esa, albatta, ilmiy tadqiqotlarsiz amalga oshmaydi. Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev “Ilm-fan yutuqlari Vatanimiz ravnaqiga xizmat qilsin” nomli ma’ruzasida quyidagi fikrlarni keltirgan: “Ilm-fan yutuqlarini jamoatchilik, avvalo, yoshlarimiz o‘rtasida keng ommalashtirish, bu sohaga ularning e’tibori va qiziqishini kuchaytirish bo‘yicha biz hali ko‘p ish qilishimiz zarur.”¹ Darhaqiqat, jamiyatning yuksalishi ilm-fan oldiga muhim vazifalar qo‘ymoqda. Bugungi kunda deyarli barcha mustaqil hatto yordamchi so‘z turkumlarining vazifaviy-uslubiy, kognitiv, semantik imkoniyatlari tadqiq etilishi o‘zbek tilshunosligining yutuqlaridan biridir.² Ravish o‘zgarmas mustaqul ma’noli so‘z deb ko‘rsatilsa-da, ko‘plab o‘zgaruvchan so‘zlarning bu guruh tarkibida uchrashi mazkur turkum chegarasini kengaytirib yubordi. Ravishning o‘ziga xos murakkabligi uning morfem tarkibi, so‘z o‘zgarish, so‘z yasalish, va semantik-funksional jabhalarida kuzatiladi. Leksik qatlamdagi har qanday holat-xususiyat, o‘rin-makon, payt, miqdor ma’noli so‘zlarga ravish deb qarash mazkur turkumni o‘zbek adabiy tili aloqa imkoniyatlarining kengayib borayotganligi ravishning barcha so‘z turkumlari qatorida leksik, grammatik-stilistik imkoniyatalrini yanada chuqurroq o‘rganish kerakligini ko‘rasatadi.
F.f.d., dotsent M.K.Hakimova “O‘zbek tilida vaqt ma’noli lug‘aviy birliklar va ularning matn shakllantirish imkoniyatlari” mavzusidagi nomzodlik dissertatsiyadida o‘zbek tilida vaqt semantikasi o‘zining leksik, grammatik, fonetik ifodalanishlariga egaligini, o‘zbek tilshunosligida vaqt ma’nosi payt ravishlarida, vaqt ma’noli otlar, sifatlar, olmoshlar kabi morfologik, payt hollari,vaqt ifodalovchi sintaktik konstruksiyalar singari yo‘nalishlarda o‘rganilgan yoki qayd qilinganligini ta’kidlab o‘tganlar. “Payt ravishining leksik va grammatik xususiyatlari” nomli bitiruv loyiha ishi ana shu maqsaddan kelib chiqildi. Ushbu bitiruv loyiha ishiravish so‘z turkumining, ya’ni payt ravishining o‘rganilishi, leksik, grammatik xususiyatlari borasida nazariy hamda amaliy ko‘mak berishga mo‘ljallangan. Ma’lumki, oliy ta’lim muassasalarida, o‘rta maktab hamda litsey darsliklarida morfologiya, xususan, so‘z turkumlari borasida ma’lum bilimlar beriladi. Ushbu bitiruv loyiha ishida payt ravishlarining leksik va grammatik xususiyatlariga alohida va imkon qadar keng to‘xtalishga harakat qilindi.