+ - yangi ma’lumot
? – tushunarsiz (aniqlanishi zarur bo’lgan ma’lumotlar)
V
n
d
P
va
d
F
lar esa mos ravishda V hajmdagi muhitga ta'sir qiluvchi tashqi massaviy va sirt kuchlari yig'indilari.
Shunday qilib tutash muhitning ixtiyoriy hajm uchun inersial koordinatalar sistemasiga nisbatan
harakat miqdori tenglamalarini yozish mumkin
V
V
n
d
p
d
F
dr
v
dt
d
,
(1)
ya'ni V hajmdagi tutash muhitining harakat miqdoridan vaqt boyicha olingan hosila unga tasir qiluvchi
barcha tashqi massaviy va sirt kuchlari yig’indisiga teng.
Masala.
TOPSHIRIQLAR
Darsda 2.15,2.17,2.19 [3],
Uyga vazifa 2.16,2.18,2.20 [3]
Adaboyotlar
11. Седов Л.И. Механика сплошной среды. - М.: Наука, 1973 г. В 2-х томах.
12. «Механика сплошной среды в примерах и задачах». Учебное пособие. У.Г.У. Свердловск,
1979 г.
13. Мейз. Дж. Теория и задачи механики сплошной среды.- М.: Мир, 1974 г.
14. Ильюшин А.А. Механика сплошной среды. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1990. - 310 с.
15. Механика сплошных сред в задачах. В двух томах. М.: «Московский лицей», 1996. Под ред.
М.Э. Эглит.
23- AMALIYOT
DARSI
HOLAT TENGLAMALARI
Holat tenglamalari mavzusining texnologik modeli
Vaqt: 2 soat
Talabalar soni: 25 ta
O’quv mashg’ulot shakli
Amaliy mashg’ulot
O’quv mashg’ulot rejasi
1. Ideal gaz holat tenglamasiga doir masalalar.
O’quv mashg’ulot maqsadi: uzviylik tenglamasi bo’yicha bilimlarni mustahkamlash, u
yordamida muammoli masalalarni yechish malakalarini rivojlantirish
Pedagogik vazifalar:
- Mendeleev-Klapeyron tenglamasi
to’g’risida
ma’lumotlarni
tizimlashtirish;
- Holat tenglamasini qo’llab TMM
masalalarini yechishni, tahlil qilishni
o’rgatish;
O’quv faoliyat natijalari:
-
Mendeleev-Klapeyron
tenglamasi
to’g’risida
ma’lumotlarni tizimga soladi;
- Holat tenglamasini qo’llab TMM masalalarini
yechadilar, olingan natijalarni tahlil qilib, xulosa
chiqaradilar;
Ta’lim usullari
Muammoli usul, suhbat, munozara, aqliy hujum
Ta’limni tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruhli, individual.
Ta’lim vositalari
Doska, masalalar to’plami, ma’ruza matni, tarqatma
materiallar, o’quv materiallar.
Ta’lim berish sharoiti
Guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona.
Monitoring va baholash
Yozma nazorat: masalalar yechish, test
Og’zaki nazorat: tezkor-so’rov
“Holat tenglamalari ” ga oid namunaviy masalalar yechish mavzusining texnologik xaritasi
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyat mazmuni
ta’lim beruvchi
ta’lim oluvchilar
1-bosqich.
O’quv
mashg’uloti
ga kirish (15
daq.)
1.1.Mavzuning nomi, maqsad va kutilayotgan natijalarni
yetkazadi.
1.2.Talabalar bilimini suhbat shaklida faollashtiradi (№2
ilova).
Muammolarni
yechish
uchun
talabalarning
egallagan bilimlarini yetarliligini aniqlaydi
Tinglaydilar, yozib
oladilar
2-bosqich.
Asosiy
(55 daq.)
2.1. Topshiriqni o’qib beradi va berilganlarni doskaga
yozadi (№ 4ilova).
2.2. Muammoni yechish yo’llarini izlashni tashkil etadi:
birinchi kichik muammoni ifodalaydi. Muammolarni
yechish yo’llarini izlashni tashkillashtiradi.
2.3. Muammoni yechish vaqtida to’g’ri yechimlarga e’tibor
beradi, xatolarni ko’rsatadi. Talabalar bilan birgalikda
javoblar to’liqligini baholaydi, savollarga javob beradi.
Savollarga
javob
beradi.
Muammoni yechish
bo’yicha o’z fikrlari-
ni beradi
Munozara qila-dilar,
tahlil qiladilar, xulo-
sa chiqaradilar.
3 - bosqich.
Yakuniy
(10 daq.)
3.1.Mavzu bo’yicha yakun qiladi, qilingan ishlarni
kelgusida kasbiy faoliyatlarida ahamiyatga ega ekanligi
muhimligiga talabalar e’tiborini qaratadi.
3.2. Uyda bajarish uchun topshiriq (№ ilova) beradi
Tinglaydilar.
Topshiriqni
yozadilar
ҲОЛАТ ТЕНГЛАМАЛАРИ
Adabiyotlar: 1-5.
Tayanch iboralar:
Bosim, hajm, temperatura, molyar massa.
Belgilar:
Ms
- Muammoli savol
Mv
- Muammoli vaziyat
Mt
- Muammoli topshiriq
Mm
- Muammoli masala
1-ilova
Baholash mezoni:
Har bir savol javobiga - 2 ball
Har bir qo’shimcha fikrga - 2 ball
Har bir javobni to’ldirishiga - 1 ball
2-ilova
.
3-ilova
Insert texnikasi bo’yicha jadvalni to’ldiring.
№
Asosiy tushunchalar
Belgi
1.
Bosim
2.
Hajm
3.
Temperatura
4.
Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi
Insert jadvali qoidasi
4-ilova
Mavzu:
1. Ideal siqiluvchan suyuqlik uchun holat tenglamasi (Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi)
RT
m
pV
(1)
m - gaz massasi,
- bir kilomol (kmol) gaz massasi,
K
.
кмоль
Ж
.
,
R
3
10
31
8
- universal gaz
doimiysi.
Mavzuni jonlashtirish uchun blits so’rov savollari
9. Bosim nima?
10. Bosim va hajm qanday bog’langan?
11. Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi?
V- avval olgan bilimiga to’g’ri keladi.
+ - yangi ma’lumot
? – tushunarsiz (aniqlanishi zarur bo’lgan ma’lumotlar)
Masala Hajmi
3
3
см
1,5.10
bo’lgan kolbadagi gazning bosimini
Па
1.10
5
dan
Па
10
gacha
o’zgartirish uchun ishlash tezligi
с
cм
180
3
bo’lgan nasos yordamida gaz so’rib olinadi yoki quyiladi.
Buning uchun nasos qancha vaqt ishlashi kerak? Temperatura o’zgarmas deb olinsin.
Yechish Masalani yechish uchun Mendeleyev-Klapeyron tenglamasidan foydalanamiz.
Havo so’rib olinmasdan oldingi holat uchun
RT
m
см
.
,
.
Па
.
3
3
5
10
5
1
10
1
Keyingi holat uchun
V
m
formuladan foydalanamiz
RT
t.
с
cм
см
.
,
см
.
,
.
Па
3
3
3
3
3
180
10
5
1
10
5
1
10
Ikkala holat uchun ham hajm bir xil bo’lgani uchun ularni tenglaymiz
10
180
10
5
1
10
10
5
1
3
3
3
5
3
3
t.
с
см
cм
.
,
cм
.
,
c
t
8
TOPSHIRIQLAR
Darsda 6.13,6.14,6.18 [2],
Uyga vazifa 6.16, 6.19 [2]
Adaboyotlar
16. Седов Л.И. Механика сплошной среды. - М.: Наука, 1973 г. В 2-х томах.
17. «Механика сплошной среды в примерах и задачах». Учебное пособие. У.Г.У. Свердловск,
1979 г.
18. Мейз. Дж. Теория и задачи механики сплошной среды.- М.: Мир, 1974 г.
19. Ильюшин А.А. Механика сплошной среды. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1990. - 310 с.
20. Механика сплошных сред в задачах. В двух томах. М.: «Московский лицей», 1996. Под ред.
М.Э. Эглит.
24- AMALIYOT
DARSI
VAN-DER-VAALS TENGLAMASIGA DOIR MASALALAR
Van-der-Vaals tenglamasi mavzusining texnologik modeli
Vaqt: 2 soat
Talabalar soni: 25 ta
O’quv mashg’ulot shakli
Amaliy mashg’ulot
O’quv mashg’ulot rejasi
1. Ideal gaz holat tenglamasiga doir masalalar.
O’quv mashg’ulot maqsadi: uzviylik tenglamasi bo’yicha bilimlarni mustahkamlash, u
yordamida muammoli masalalarni yechish malakalarini rivojlantirish
Pedagogik vazifalar:
-Van-der-Vaals tenglamasi to’g’risida
ma’lumotlarni tizimlashtirish;
- Van-der-Vaals tenglamasini qo’llab
TMM masalalarini yechishni, tahlil
qilishni o’rgatish;
O’quv faoliyat natijalari:
- Van-der-Vaals tenglamasi to’g’risida ma’lumotlarni
tizimga soladi;
-
Van-der-Vaals
tenglamasini
qo’llab
TMM
masalalarini yechadilar, olingan natijalarni tahlil qilib,
xulosa chiqaradilar;
Ta’lim usullari
Muammoli usul, suhbat, munozara, aqliy hujum
Ta’limni tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruhli, individual.
Ta’lim vositalari
Doska, masalalar to’plami, ma’ruza matni, tarqatma
materiallar, o’quv materiallar.
Ta’lim berish sharoiti
Guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona.
Monitoring va baholash
Yozma nazorat: masalalar yechish, test
Og’zaki nazorat: tezkor-so’rov
“Van-der-Vaals tenglamasi” ga oid namunaviy masalalar yechish mavzusining texnologik xaritasi
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyat mazmuni
ta’lim beruvchi
ta’lim oluvchilar
1-bosqich.
O’quv
mashg’uloti
ga kirish (15
daq.)
1.1.Mavzuning nomi, maqsad va kutilayotgan natijalarni
yetkazadi.
1.2.Talabalar bilimini suhbat shaklida faollashtiradi (№2
ilova).
Muammolarni
yechish
uchun
talabalarning
egallagan bilimlarini yetarliligini aniqlaydi
Tinglaydilar, yozib
oladilar
2-bosqich.
Asosiy
(55 daq.)
2.1. Topshiriqni o’qib beradi va berilganlarni doskaga
yozadi (№ 4ilova).
2.2. Muammoni yechish yo’llarini izlashni tashkil etadi:
birinchi kichik muammoni ifodalaydi. Muammolarni
yechish yo’llarini izlashni tashkillashtiradi.
2.3. Muammoni yechish vaqtida to’g’ri yechimlarga e’tibor
beradi, xatolarni ko’rsatadi. Talabalar bilan birgalikda
javoblar to’liqligini baholaydi, savollarga javob beradi.
Savollarga
javob
beradi.
Muammoni yechish
bo’yicha o’z fikrlari-
ni beradi
Munozara qila-dilar,
tahlil qiladilar, xulo-
sa chiqaradilar.
3 - bosqich.
Yakuniy
(10 daq.)
3.1.Mavzu bo’yicha yakun qiladi, qilingan ishlarni
kelgusida kasbiy faoliyatlarida ahamiyatga ega ekanligi
muhimligiga talabalar e’tiborini qaratadi.
3.2. Uyda bajarish uchun topshiriq (№ ilova) beradi
Tinglaydilar.
Topshiriqni
yozadilar
Van-der-Vaals tenglamasi
Adabiyotlar: 1-5.
Tayanch iboralar:
Bosim, hajm, temperatura, molyar massa.
Belgilar:
Ms
- Muammoli savol
Mv
- Muammoli vaziyat
Mt
- Muammoli topshiriq
Mm
- Muammoli masala
1-ilova
Baholash mezoni:
Har bir savol javobiga - 2 ball
Har bir qo’shimcha fikrga - 2 ball
Har bir javobni to’ldirishiga - 1 ball
2-ilova
.
3-ilova
Insert texnikasi bo’yicha jadvalni to’ldiring.
№
Asosiy tushunchalar
Belgi
1.
Bosim
2.
Hajm
3.
Temperatura
4.
Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi
Insert jadvali qoidasi
4-ilova
Мавзу:
2. Bir mol miqdordagi реал газ ҳолат тенгламаси (Ван-дер-Ваальс тенгламаси)
RT
b
V
V
a
p
2
(1)
bu yerda a va b - molekulalar orasidagi tortishish va itarish kuchlarini ifodalovchi o’zgarmaslar
3. Изотерма
0
const
T
,
V
,
p
f
(3)
Mavzuni jonlashtirish uchun blits so’rov savollari
1. Bosim nima?
2. Bosim va hajm qanday bog’langan?
3. Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi qanday gazlar
uchun?
4. Uni boshqa muhitlar uchun qo’llab bo’ladimi?
V- avval olgan bilimiga to’g’ri keladi.
+ - yangi ma’lumot
? – tushunarsiz (aniqlanishi zarur bo’lgan ma’lumotlar)
Изобара
0
T
,
V
,
const
p
f
(4)
Изохора
0
T
,
const
V
,
p
f
(5)
Масала 280 g azot bilan to’ldirilgan, hajmi
3
1m va
3
-4
10
5
m
, harorati 300K bo’lgan idishdagi
bosimni
aniqlang
Azot
uchun
Van-der-Vaals
o’zgarmaslari
2
4
5
/
10
36
,
1
kmol
m
N
a
,
kmol
m
b
/
10
85
,
3
3
2
.
Ечиш .
BERILGANLAR
;
1
;
28
,
0
280
3
1
m
kg
V
kg
g
m
2
4
5
/
10
36
,
1
kmol
m
N
a
,
kmol
m
b
/
10
85
,
3
3
2
;
K
T
K
kmol
J
R
300
;
10
31
,
8
3
.
Masalani yechish uchun Van-der-Vaals tenglamasidan foydalanamiz
RT
b
V
V
a
p
2
Pa
kmol
m
kmol
m
N
kmol
m
kmol
m
K
K
kmol
J
p
kmol
m
kmol
m
K
K
kmol
J
kmol
m
kmol
m
N
p
K
K
kmol
J
kmol
m
kmol
m
kmol
m
kmol
m
N
p
3
2
6
2
4
5
3
3
3
3
3
3
2
6
2
4
5
3
3
3
2
6
2
4
5
10
2364
1
10
36
,
1
85
,
3
1
300
10
31
,
8
85
,
3
1
300
10
31
,
8
1
10
36
,
1
300
10
31
,
8
85
,
3
1
1
10
36
,
1
Назорат учун саволлар
1. Yuqoridagi masalani Mendeleyev-Klapeyron tenglamasidan foydalanib yeching va natijalarni
taqqoslang?
2. Ikki xil hajmlar uchun olingan natijalarni taqqoslang?
TOPSHIRIQLAR
Darsda 6.25, 6,27[3],
Uyga vazifa 6.26 [3]
Adaboyotlar
1. Седов Л.И. Механика сплошной среды. - М.: Наука, 1973 г. В 2-х томах.
2. «Механика сплошной среды в примерах и задачах». Учебное пособие. У.Г.У. Свердловск,
1979 г.
3. Мейз. Дж. Теория и задачи механики сплошной среды.- М.: Мир, 1974 г.
4. Ильюшин А.А. Механика сплошной среды. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1990. - 310 с.
5. Механика сплошных сред в задачах. В двух томах. М.: «Московский лицей», 1996. Под ред.
М.Э. Эглит.
25- AMALIYOT
DARSI
IZOJARAYONLAR
Izojarayonlar mavzusining texnologik modeli
Vaqt: 2 soat
Talabalar soni: 25 ta
O’quv mashg’ulot shakli
Amaliy mashg’ulot
O’quv mashg’ulot rejasi
1. Ideal gaz holat tenglamasiga doir masalalar.
O’quv mashg’ulot maqsadi: uzviylik tenglamasi bo’yicha bilimlarni mustahkamlash, u
yordamida muammoli masalalarni yechish malakalarini rivojlantirish
Pedagogik vazifalar:
-Izojarayonlar
to’g’risida
ma’lumotlarni tizimlashtirish;
-
Izojarayonlar
qo’llab
TMM
masalalarini yechishni, tahlil qilishni
o’rgatish;
O’quv faoliyat natijalari:
- Izojarayonlar to’g’risida ma’lumotlarni tizimga
soladi;
- Izojarayonlar qo’llab TMM masalalarini yechadilar,
olingan natijalarni tahlil qilib, xulosa chiqaradilar;
Ta’lim usullari
Muammoli usul, suhbat, munozara, aqliy hujum
Ta’limni tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruhli, individual.
Ta’lim vositalari
Doska, masalalar to’plami, ma’ruza matni, tarqatma
materiallar, o’quv materiallar.
Ta’lim berish sharoiti
Guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona.
Monitoring va baholash
Yozma nazorat: masalalar yechish, test
Og’zaki nazorat: tezkor-so’rov
“Izojarayonlar” ga oid namunaviy masalalar yechish mavzusining texnologik xaritasi
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyat mazmuni
ta’lim beruvchi
ta’lim oluvchilar
1-bosqich.
O’quv
mashg’uloti
ga kirish (15
daq.)
1.1.Mavzuning nomi, maqsad va kutilayotgan natijalarni
yetkazadi.
1.2.Talabalar bilimini suhbat shaklida faollashtiradi (№2
ilova).
Muammolarni
yechish
uchun
talabalarning
egallagan bilimlarini yetarliligini aniqlaydi
Tinglaydilar, yozib
oladilar
2-bosqich.
Asosiy
(55 daq.)
2.1. Topshiriqni o’qib beradi va berilganlarni doskaga
yozadi (№ 4ilova).
2.2. Muammoni yechish yo’llarini izlashni tashkil etadi:
birinchi kichik muammoni ifodalaydi. Muammolarni
yechish yo’llarini izlashni tashkillashtiradi.
2.3. Muammoni yechish vaqtida to’g’ri yechimlarga e’tibor
beradi, xatolarni ko’rsatadi. Talabalar bilan birgalikda
javoblar to’liqligini baholaydi, savollarga javob beradi.
Savollarga
javob
beradi.
Muammoni yechish
bo’yicha o’z fikrlari-
ni beradi
Munozara qila-dilar,
tahlil qiladilar, xulo-
sa chiqaradilar.
3 - bosqich.
Yakuniy
(10 daq.)
3.1.Mavzu bo’yicha yakun qiladi, qilingan ishlarni
kelgusida kasbiy faoliyatlarida ahamiyatga ega ekanligi
muhimligiga talabalar e’tiborini qaratadi.
3.2. Uyda bajarish uchun topshiriq (№ ilova) beradi
Tinglaydilar.
Topshiriqni
yozadilar
Do'stlaringiz bilan baham: |