Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat



Download 1,5 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/25
Sana08.11.2019
Hajmi1,5 Mb.
#25349
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   25
Bog'liq
Tutash muhit mexanikas


+ - yangi ma’lumot 
? – tushunarsiz (aniqlanishi zarur bo’lgan ma’lumotlar) 

 



V
n
d
P
va
d
F





 
lar esa mos ravishda V  hajmdagi muhitga ta'sir qiluvchi tashqi massaviy va sirt kuchlari yig'indilari.  
 
Shunday qilib tutash muhitning ixtiyoriy hajm uchun inersial koordinatalar sistemasiga nisbatan 
harakat miqdori tenglamalarini yozish mumkin 
 






V
V
n
d
p
d
F
dr
v
dt
d
,







 
                                         (1) 
ya'ni V  hajmdagi tutash muhitining harakat miqdoridan vaqt boyicha olingan hosila unga tasir qiluvchi 
barcha tashqi massaviy va sirt kuchlari yig’indisiga teng. 
 
Masala.  
 
 
 
 
TOPSHIRIQLAR 
Darsda 2.15,2.17,2.19 [3],  
Uyga vazifa 2.16,2.18,2.20 [3] 
Adaboyotlar 
11. Седов Л.И. Механика сплошной среды. -  М.: Наука, 1973 г. В 2-х томах. 
12. «Механика сплошной среды в примерах и задачах». Учебное пособие. У.Г.У. Свердловск, 
1979 г. 
13. Мейз. Дж. Теория и задачи механики сплошной среды.- М.: Мир, 1974 г. 
14. Ильюшин А.А. Механика сплошной среды. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1990. -    310 с.  
15. Механика сплошных сред в задачах. В двух томах. М.: «Московский лицей», 1996. Под ред. 
М.Э. Эглит.  

 
 
23- AMALIYOT 
DARSI 
HOLAT TENGLAMALARI 
 
Holat tenglamalari mavzusining texnologik modeli 
Vaqt: 2 soat   
Talabalar soni: 25 ta 
O’quv mashg’ulot shakli  
Amaliy mashg’ulot 
O’quv mashg’ulot rejasi 
1. Ideal gaz holat tenglamasiga doir masalalar. 
O’quv  mashg’ulot  maqsadi:  uzviylik  tenglamasi  bo’yicha  bilimlarni  mustahkamlash,  u 
yordamida muammoli masalalarni yechish malakalarini rivojlantirish  
Pedagogik vazifalar
 -  Mendeleev-Klapeyron  tenglamasi 
to’g’risida 
ma’lumotlarni 
tizimlashtirish; 
 -    Holat  tenglamasini  qo’llab  TMM 
masalalarini  yechishni,  tahlil  qilishni 
o’rgatish; 
O’quv faoliyat natijalari
 - 
Mendeleev-Klapeyron 
tenglamasi 
to’g’risida 
ma’lumotlarni tizimga soladi; 
 -  Holat  tenglamasini  qo’llab  TMM  masalalarini 
yechadilar,  olingan  natijalarni  tahlil  qilib,  xulosa 
chiqaradilar; 
Ta’lim  usullari 
Muammoli usul, suhbat, munozara, aqliy hujum 
Ta’limni tashkil etish  shakli 
Ommaviy, jamoaviy, guruhli, individual. 
Ta’lim vositalari 
Doska,  masalalar  to’plami,  ma’ruza  matni,  tarqatma 
materiallar,  o’quv materiallar.   
Ta’lim berish sharoiti 
Guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona. 
Monitoring va baholash 
Yozma nazorat: masalalar yechish, test  
Og’zaki nazorat: tezkor-so’rov  
“Holat tenglamalari  ga oid namunaviy masalalar yechish  mavzusining texnologik xaritasi 
Ish 
bosqichlari 
va vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
ta’lim beruvchi 
ta’lim oluvchilar 
1-bosqich. 
O’quv 
mashg’uloti
ga kirish (15 
daq.) 
1.1.Mavzuning  nomi,  maqsad  va  kutilayotgan  natijalarni 
yetkazadi. 
1.2.Talabalar  bilimini  suhbat  shaklida    faollashtiradi  (№2 
ilova). 
Muammolarni 
yechish 
uchun 
talabalarning 
egallagan bilimlarini yetarliligini aniqlaydi 
 
Tinglaydilar,  yozib 
oladilar 
 
2-bosqich. 
Asosiy 
(55 daq.)  
2.1.  Topshiriqni  o’qib  beradi  va  berilganlarni  doskaga 
yozadi (№ 4ilova). 
2.2.  Muammoni  yechish  yo’llarini  izlashni  tashkil  etadi: 
birinchi  kichik  muammoni  ifodalaydi.  Muammolarni 
yechish yo’llarini izlashni tashkillashtiradi. 
2.3. Muammoni yechish vaqtida to’g’ri yechimlarga e’tibor 
beradi,  xatolarni  ko’rsatadi.  Talabalar  bilan  birgalikda 
javoblar to’liqligini baholaydi, savollarga javob beradi. 
Savollarga 
javob 
beradi. 
Muammoni  yechish 
bo’yicha  o’z  fikrlari-
ni beradi 
Munozara qila-dilar, 
tahlil qiladilar, xulo-
sa chiqaradilar. 
3 - bosqich. 
Yakuniy 
(10 daq.) 
3.1.Mavzu  bo’yicha  yakun  qiladi,  qilingan  ishlarni 
kelgusida  kasbiy  faoliyatlarida  ahamiyatga  ega  ekanligi 
muhimligiga talabalar e’tiborini qaratadi. 
3.2. Uyda bajarish uchun topshiriq (№ ilova) beradi  
Tinglaydilar. 
Topshiriqni 
yozadilar 
 

 
ҲОЛАТ ТЕНГЛАМАЛАРИ  
          Adabiyotlar: 1-5
 
Tayanch iboralar: 
Bosim, hajm, temperatura, molyar massa. 
 
Belgilar: 
Ms 
- Muammoli savol 
Mv 
- Muammoli vaziyat 
Mt 
- Muammoli topshiriq 
Mm 
- Muammoli masala 
1-ilova 
Baholash mezoni: 
  Har bir savol javobiga                - 2 ball 
  Har bir qo’shimcha fikrga          - 2 ball 
  Har bir javobni to’ldirishiga       - 1 ball 
2-ilova 
 
 
 
                      
                . 
                               
      
 
 
3-ilova 
 
 Insert texnikasi bo’yicha jadvalni to’ldiring. 
 
№ 
Asosiy tushunchalar 
Belgi 
1. 
Bosim 
 
2. 
Hajm  
 
3. 
Temperatura 
 
4. 
Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi 
 
 Insert jadvali qoidasi 
 
 
 
 
 
 
4-ilova 
                   Mavzu:  
1.  Ideal siqiluvchan suyuqlik uchun holat tenglamasi (Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi) 
RT
m


pV
   
 
       
                             (1) 
-  gaz  massasi, 
 -  bir  kilomol  (kmol)  gaz  massasi, 
K
.
кмоль
Ж
.
,
R
3
10
31
8

  -  universal  gaz 
doimiysi. 
 
Mavzuni jonlashtirish uchun blits so’rov savollari 
 
9.  Bosim nima? 
10. Bosim va hajm qanday bog’langan? 
11. Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi? 
Vavval olgan bilimiga to’g’ri keladi. 
+ - yangi ma’lumot 
? – tushunarsiz (aniqlanishi zarur bo’lgan ma’lumotlar) 

 
 
Masala    Hajmi 
3
3
см
1,5.10
  bo’lgan  kolbadagi  gazning  bosimini 
Па
1.10
5
  dan   
Па
10
  gacha 
o’zgartirish  uchun  ishlash  tezligi 
с

 
180
3
  bo’lgan  nasos  yordamida  gaz  so’rib  olinadi  yoki  quyiladi. 
Buning uchun nasos qancha vaqt ishlashi kerak? Temperatura o’zgarmas deb olinsin. 
 
Yechish      Masalani yechish uchun Mendeleyev-Klapeyron tenglamasidan foydalanamiz. 
Havo so’rib olinmasdan oldingi holat uchun  
 
RT
m
см
.
,
.
Па
.


3
3
5
10
5
1
10
1
 
Keyingi holat uchun 
V
m


 formuladan foydalanamiz 
 


RT
t.
с

см
.
,
см
.
,
.
Па


3
3
3
3
3
180
10
5
1
10
5
1
10


 
Ikkala holat uchun ham hajm bir xil bo’lgani uchun ularni tenglaymiz  
 
10
180
10
5
1
10
10
5
1
3
3
3
5
3
3
t.
с
см

.
,

.
,


 
 
c
t
8

 
 
TOPSHIRIQLAR 
Darsda 6.13,6.14,6.18 [2],  
Uyga vazifa 6.16, 6.19 [2] 
Adaboyotlar 
16. Седов Л.И. Механика сплошной среды. -  М.: Наука, 1973 г. В 2-х томах. 
17. «Механика сплошной среды в примерах и задачах». Учебное пособие. У.Г.У. Свердловск, 
1979 г. 
18. Мейз. Дж. Теория и задачи механики сплошной среды.- М.: Мир, 1974 г. 
19. Ильюшин А.А. Механика сплошной среды. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1990. -    310 с.  
20. Механика сплошных сред в задачах. В двух томах. М.: «Московский лицей», 1996. Под ред. 
М.Э. Эглит.  
 

 
 
24- AMALIYOT 
DARSI 
VAN-DER-VAALS TENGLAMASIGA DOIR MASALALAR  
 
Van-der-Vaals tenglamasi mavzusining texnologik modeli 
Vaqt: 2 soat   
Talabalar soni: 25 ta 
O’quv mashg’ulot shakli  
Amaliy mashg’ulot 
O’quv mashg’ulot rejasi 
1. Ideal gaz holat tenglamasiga doir masalalar. 
O’quv  mashg’ulot  maqsadi:  uzviylik  tenglamasi  bo’yicha  bilimlarni  mustahkamlash,  u 
yordamida muammoli masalalarni yechish malakalarini rivojlantirish  
Pedagogik vazifalar
 -Van-der-Vaals  tenglamasi  to’g’risida 
ma’lumotlarni tizimlashtirish; 
 -    Van-der-Vaals  tenglamasini  qo’llab 
TMM  masalalarini  yechishni,  tahlil 
qilishni o’rgatish; 
O’quv faoliyat natijalari
 - Van-der-Vaals tenglamasi to’g’risida  ma’lumotlarni 
tizimga soladi; 
 - 
Van-der-Vaals 
tenglamasini 
qo’llab 
TMM 
masalalarini yechadilar, olingan natijalarni tahlil qilib, 
xulosa chiqaradilar; 
Ta’lim  usullari 
Muammoli usul, suhbat, munozara, aqliy hujum 
Ta’limni tashkil etish  shakli 
Ommaviy, jamoaviy, guruhli, individual. 
Ta’lim vositalari 
Doska,  masalalar  to’plami,  ma’ruza  matni,  tarqatma 
materiallar,  o’quv materiallar.   
Ta’lim berish sharoiti 
Guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona. 
Monitoring va baholash 
Yozma nazorat: masalalar yechish, test  
Og’zaki nazorat: tezkor-so’rov  
 
“Van-der-Vaals tenglamasi” ga oid namunaviy masalalar yechish  mavzusining texnologik xaritasi 
Ish 
bosqichlari 
va vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
ta’lim beruvchi 
ta’lim oluvchilar 
1-bosqich. 
O’quv 
mashg’uloti
ga kirish (15 
daq.) 
1.1.Mavzuning  nomi,  maqsad  va  kutilayotgan  natijalarni 
yetkazadi. 
1.2.Talabalar  bilimini  suhbat  shaklida    faollashtiradi  (№2 
ilova). 
Muammolarni 
yechish 
uchun 
talabalarning 
egallagan bilimlarini yetarliligini aniqlaydi 
 
Tinglaydilar,  yozib 
oladilar 
 
2-bosqich. 
Asosiy 
(55 daq.)  
2.1.  Topshiriqni  o’qib  beradi  va  berilganlarni  doskaga 
yozadi (№ 4ilova). 
2.2.  Muammoni  yechish  yo’llarini  izlashni  tashkil  etadi: 
birinchi  kichik  muammoni  ifodalaydi.  Muammolarni 
yechish yo’llarini izlashni tashkillashtiradi. 
2.3. Muammoni yechish vaqtida to’g’ri yechimlarga e’tibor 
beradi,  xatolarni  ko’rsatadi.  Talabalar  bilan  birgalikda 
javoblar to’liqligini baholaydi, savollarga javob beradi. 
Savollarga 
javob 
beradi. 
Muammoni  yechish 
bo’yicha  o’z  fikrlari-
ni beradi 
Munozara qila-dilar, 
tahlil qiladilar, xulo-
sa chiqaradilar. 
3 - bosqich. 
Yakuniy 
(10 daq.) 
3.1.Mavzu  bo’yicha  yakun  qiladi,  qilingan  ishlarni 
kelgusida  kasbiy  faoliyatlarida  ahamiyatga  ega  ekanligi 
muhimligiga talabalar e’tiborini qaratadi. 
3.2. Uyda bajarish uchun topshiriq (№ ilova) beradi  
Tinglaydilar. 
Topshiriqni 
yozadilar 
 

 
Van-der-Vaals tenglamasi 
          Adabiyotlar: 1-5
 
Tayanch iboralar: 
Bosim, hajm, temperatura, molyar massa. 
 
Belgilar: 
Ms 
- Muammoli savol 
Mv 
- Muammoli vaziyat 
Mt 
- Muammoli topshiriq 
Mm 
- Muammoli masala 
1-ilova 
Baholash mezoni: 
  Har bir savol javobiga                - 2 ball 
  Har bir qo’shimcha fikrga          - 2 ball 
  Har bir javobni to’ldirishiga       - 1 ball 
2-ilova 
 
 
 
                      
                . 
                               
      
 
 
 
 
 
 
3-ilova 
 Insert texnikasi bo’yicha jadvalni to’ldiring. 
 
№ 
Asosiy tushunchalar 
Belgi 
1. 
Bosim 
 
2. 
Hajm  
 
3. 
Temperatura 
 
4. 
Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi 
 
 Insert jadvali qoidasi 
 
 
 
 
 
 
4-ilova 
                   Мавзу:  
2.  Bir mol miqdordagi реал газ ҳолат тенгламаси (Ван-дер-Ваальс тенгламаси) 


RT
b
V
V
a
p









2
 
 
 
                       (1) 
bu yerda va  - molekulalar orasidagi tortishish va itarish kuchlarini ifodalovchi o’zgarmaslar 
3.  Изотерма                                           


0

 const
T
,
V
,
p
f
 
                                               (3) 
Mavzuni jonlashtirish uchun blits so’rov savollari 
 
1.  Bosim nima? 
2.  Bosim va hajm qanday bog’langan? 
3.  Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi qanday gazlar 
uchun? 
4.  Uni boshqa muhitlar uchun qo’llab bo’ladimi? 
Vavval olgan bilimiga to’g’ri keladi. 
+ - yangi ma’lumot 
? – tushunarsiz (aniqlanishi zarur bo’lgan ma’lumotlar) 

 
 Изобара                                          


0


T
,
V
,
const
p
f
  
 
 
 
           (4) 
 Изохора                                          


0


T
,
const
V
,
p
f
  
 
 
 
           (5) 
 
 
Масала  280 g azot bilan to’ldirilgan, hajmi 
3
1 va 
3
-4
10
5
m

, harorati 300K bo’lgan idishdagi 
bosimni 
aniqlang 
Azot 
uchun 
Van-der-Vaals 
o’zgarmaslari 
2
4
5
/
10
36
,
1
kmol
m
N
a




kmol
m
b
/
10
85
,
3
3
2



.  
 
Ечиш .  
BERILGANLAR 
;
1
;
28
,
0
280
3
1
m
kg
V
kg
g
m



2
4
5
/
10
36
,
1
kmol
m
N
a




kmol
m
b
/
10
85
,
3
3
2




K
T
K
kmol
J
R
300
;
10
31
,
8
3





Masalani yechish uchun Van-der-Vaals tenglamasidan foydalanamiz 


RT
b
V
V
a
p









2
 
Pa
kmol
m
kmol
m
N
kmol
m
kmol
m
K
K
kmol
J
p
kmol
m
kmol
m
K
K
kmol
J
kmol
m
kmol
m
N
p
K
K
kmol
J
kmol
m
kmol
m
kmol
m
kmol
m
N
p
3
2
6
2
4
5
3
3
3
3
3
3
2
6
2
4
5
3
3
3
2
6
2
4
5
10
2364
1
10
36
,
1
85
,
3
1
300
10
31
,
8
85
,
3
1
300
10
31
,
8
1
10
36
,
1
300
10
31
,
8
85
,
3
1
1
10
36
,
1

































































 
     
Назорат учун саволлар 
1.  Yuqoridagi  masalani  Mendeleyev-Klapeyron  tenglamasidan  foydalanib  yeching  va  natijalarni 
taqqoslang? 
2.  Ikki xil hajmlar uchun olingan natijalarni taqqoslang? 
 
TOPSHIRIQLAR 
Darsda 6.25, 6,27[3],  
Uyga vazifa 6.26 [3] 
Adaboyotlar 
1.  Седов Л.И. Механика сплошной среды. -  М.: Наука, 1973 г. В 2-х томах. 

 
2.  «Механика сплошной среды в примерах и задачах». Учебное пособие. У.Г.У. Свердловск, 
1979 г. 
3.  Мейз. Дж. Теория и задачи механики сплошной среды.- М.: Мир, 1974 г. 
4.  Ильюшин А.А. Механика сплошной среды. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1990. -    310 с.  
5.  Механика сплошных сред в задачах. В двух томах. М.: «Московский лицей», 1996. Под ред. 
М.Э. Эглит.  

 
 
25- AMALIYOT 
DARSI 
IZOJARAYONLAR  
 
Izojarayonlar mavzusining texnologik modeli 
Vaqt: 2 soat   
Talabalar soni: 25 ta 
O’quv mashg’ulot shakli  
Amaliy mashg’ulot 
O’quv mashg’ulot rejasi 
1. Ideal gaz holat tenglamasiga doir masalalar. 
O’quv  mashg’ulot  maqsadi:  uzviylik  tenglamasi  bo’yicha  bilimlarni  mustahkamlash,  u 
yordamida muammoli masalalarni yechish malakalarini rivojlantirish  
Pedagogik vazifalar
 -Izojarayonlar 
to’g’risida 
ma’lumotlarni tizimlashtirish; 
 - 
 
Izojarayonlar 
qo’llab 
TMM 
masalalarini  yechishni,  tahlil  qilishni 
o’rgatish; 
O’quv faoliyat natijalari
 -  Izojarayonlar  to’g’risida  ma’lumotlarni  tizimga 
soladi; 
 - Izojarayonlar qo’llab TMM masalalarini yechadilar, 
olingan natijalarni tahlil qilib, xulosa chiqaradilar; 
Ta’lim  usullari 
Muammoli usul, suhbat, munozara, aqliy hujum 
Ta’limni tashkil etish  shakli 
Ommaviy, jamoaviy, guruhli, individual. 
Ta’lim vositalari 
Doska,  masalalar  to’plami,  ma’ruza  matni,  tarqatma 
materiallar,  o’quv materiallar.   
Ta’lim berish sharoiti 
Guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona. 
Monitoring va baholash 
Yozma nazorat: masalalar yechish, test  
Og’zaki nazorat: tezkor-so’rov  
 
“Izojarayonlar” ga oid namunaviy masalalar yechish  mavzusining texnologik xaritasi 
Ish 
bosqichlari 
va vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
ta’lim beruvchi 
ta’lim oluvchilar 
1-bosqich. 
O’quv 
mashg’uloti
ga kirish (15 
daq.) 
1.1.Mavzuning  nomi,  maqsad  va  kutilayotgan  natijalarni 
yetkazadi. 
1.2.Talabalar  bilimini  suhbat  shaklida    faollashtiradi  (№2 
ilova). 
Muammolarni 
yechish 
uchun 
talabalarning 
egallagan bilimlarini yetarliligini aniqlaydi 
 
Tinglaydilar,  yozib 
oladilar 
 
2-bosqich. 
Asosiy 
(55 daq.)  
2.1.  Topshiriqni  o’qib  beradi  va  berilganlarni  doskaga 
yozadi (№ 4ilova). 
2.2.  Muammoni  yechish  yo’llarini  izlashni  tashkil  etadi: 
birinchi  kichik  muammoni  ifodalaydi.  Muammolarni 
yechish yo’llarini izlashni tashkillashtiradi. 
2.3. Muammoni yechish vaqtida to’g’ri yechimlarga e’tibor 
beradi,  xatolarni  ko’rsatadi.  Talabalar  bilan  birgalikda 
javoblar to’liqligini baholaydi, savollarga javob beradi. 
Savollarga 
javob 
beradi. 
Muammoni  yechish 
bo’yicha  o’z  fikrlari-
ni beradi 
Munozara qila-dilar, 
tahlil qiladilar, xulo-
sa chiqaradilar. 
3 - bosqich. 
Yakuniy 
(10 daq.) 
3.1.Mavzu  bo’yicha  yakun  qiladi,  qilingan  ishlarni 
kelgusida  kasbiy  faoliyatlarida  ahamiyatga  ega  ekanligi 
muhimligiga talabalar e’tiborini qaratadi. 
3.2. Uyda bajarish uchun topshiriq (№ ilova) beradi  
Tinglaydilar. 
Topshiriqni 
yozadilar 
 

 
Download 1,5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish