IZOJARAYONLAR
Adabiyotlar: 1-5.
Tayanch iboralar:
Bosim, hajm, temperatura, molyar massa.
Belgilar:
Ms
- Muammoli savol
Mv
- Muammoli vaziyat
Mt
- Muammoli topshiriq
Mm
- Muammoli masala
1-ilova
Baholash mezoni:
Har bir savol javobiga - 2 ball
Har bir qo’shimcha fikrga - 2 ball
Har bir javobni to’ldirishiga - 1 ball
2-ilova
.
3-ilova
Insert texnikasi bo’yicha jadvalni to’ldiring.
№
Asosiy tushunchalar
Belgi
1.
Izoterma
2.
Izobara
3.
Izoxora
4.
Temperatura
5.
Holatlar fazosi
Insert jadvali qoidasi
4-ilova
Мавзу:
Izojarayonlarni tavsiflovchi tenglamalar quyidagicha bo’ladi
1. Изотерма
0
const
T
,
V
,
p
f
(1)
Изобара
0
T
,
V
,
const
p
f
(2)
Изохора
0
T
,
const
V
,
p
f
(3)
Mavzuni jonlashtirish uchun blits so’rov savollari
12. Bosim nima?
13. Bosim va hajm qanday bog’langan?
14. Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi qanday gazlar
uchun?
15. Uni boshqa muhitlar uchun qo’llab bo’ladimi?
V- avval olgan bilimiga to’g’ri keladi.
+ - yangi ma’lumot
? – tushunarsiz (aniqlanishi zarur bo’lgan ma’lumotlar)
Масала 6.35[3]. Chizmada tasvirlangan gaz holati o’zgarishi grafigini (P,T) va (V,T)
koordinatalarida tasvirlang.
Ечиш . Berilgan izojarayonlarning xususiyatlaridan foydalanib (P,T) va (V,T) koordinatalarda
ifodalaymiz.
a→b jarayon - izobarik
b→c jarayon - izoxorik
c→d jarayon - izobarik
d→a jarayon - izoxorik.
Bulardan esa
TOPSHIRIQLAR
Darsda 6.36, 6,30[3],
Uyga vazifa 6.37[3]
Nazorat uchun savollar
1. Izotermik jarayon?
2. Izobarik jarayon?
3. Izoxorik jarayon?
4. Adiabatik jarayon?
5. Politrop jarayonlar?
6. Qaytar va qaytmas jarayonlar?
T
V
c
b
a
d
T
P
c
b
a
d
V
P
a
b
c
d
Adaboyotlar
6. Седов Л.И. Механика сплошной среды. - М.: Наука, 1973 г. В 2-х томах.
7. «Механика сплошной среды в примерах и задачах». Учебное пособие. У.Г.У. Свердловск,
1979 г.
8. Мейз. Дж. Теория и задачи механики сплошной среды.- М.: Мир, 1974 г.
9. Ильюшин А.А. Механика сплошной среды. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1990. - 310 с.
10. Механика сплошных сред в задачах. В двух томах. М.: «Московский лицей», 1996. Под ред.
М.Э. Эглит.
2.3. SEMINAR MASHG’ULOTLARINING REJA-TOPSHIRIQ VA O’QUV USLUBIY
MATERIALLAR MAJMUASI
1- SEMINAR
MASHG”ULOTI
Berilgan nuqtada kuchlanish tenzori orqali kuchlanish vektori ,
normal va urinma kuchlanishlarni aniqlash
Berilgan nuqtada kuchlanish tenzori orqali kuchlanish vektori, normal va urinma kuchlanishlarni
aniqlash mavzusining texnologik modeli
Vaqt: 2 soat
Talabalar soni: 25 ta
O’quv mashg’ulot shakli
Seminar
O’quv mashg’ulot rejasi
1. Ideal gaz holat tenglamasiga doir masalalar.
O’quv mashg’ulot maqsadi: Talabalarning kuchlanishlarga doir bilimlarini mustahkamlash
Pedagogik vazifalar:
-Kuchlanish
tenzori
va
vektori
to’g’risida
ma’lumotlarni
mustahkamlash
O’quv faoliyat natijalari:
- Individual masalalar yechib kuchlanish tenzori va
vektori to’g’risida ma’lumotlarni mustahkamlaydi
Ta’lim usullari
Muammoli usul, suhbat, munozara, aqliy hujum
Ta’limni tashkil etish shakli
Guruhli, individual.
Ta’lim vositalari
Doska, masalalar to’plami, ma’ruza matni, tarqatma
materiallar, o’quv materiallar.
Ta’lim berish sharoiti
Guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona.
Monitoring va baholash
Yozma nazorat: muhokama qilish, masalalar yechish,
test
Og’zaki nazorat: tezkor-so’rov
“Berilgan nuqtada kuchlanish tenzori orqali kuchlanish vektori, normal va urinma kuchlanishlarni
aniqlash” ga oid namunaviy masalalar yechish mavzusining texnologik xaritasi
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyat mazmuni
ta’lim beruvchi
ta’lim oluvchilar
1-bosqich.
O’quv
mashg’uloti
ga kirish (15
daq.)
1.1.Mavzuning nomi, maqsad va kutilayotgan natijalarni
yetkazadi.
1.2.Talabalar bilimini suhbat shaklida faollashtiradi (№2
ilova).
Muammolarni
yechish
uchun
talabalarning
egallagan bilimlarini yetarliligini aniqlaydi
Tinglaydilar, yozib
oladilar
2-bosqich.
Asosiy
(55 daq.)
2.1. Topshiriqni o’qib beradi va berilganlarni doskaga
yozadi (№ 4ilova).
2.2. Muammoni yechish yo’llarini izlashni tashkil etadi:
birinchi kichik muammoni ifodalaydi. Muammolarni
yechish yo’llarini izlashni tashkillashtiradi.
2.3. Muammoni yechish vaqtida to’g’ri yechimlarga e’tibor
beradi, xatolarni ko’rsatadi. Talabalar bilan birgalikda
javoblar to’liqligini baholaydi, savollarga javob beradi.
Savollarga
javob
beradi.
Muammoni yechish
bo’yicha o’z fikrlari-
ni beradi
Munozara qila-dilar,
tahlil qiladilar, xulo-
sa chiqaradilar.
3 - bosqich.
Yakuniy
(10 daq.)
3.1.Mavzu bo’yicha yakun qiladi, qilingan ishlarni
kelgusida kasbiy faoliyatlarida ahamiyatga ega ekanligi
muhimligiga talabalar e’tiborini qaratadi.
3.2. Uyda bajarish uchun topshiriq (№ ilova) beradi
Tinglaydilar.
Topshiriqni
yozadilar
Berilgan nuqtada kuchlanish tenzori orqali kuchlanish vektori , normal va urinma
kuchlanishlarni aniqlash
Adabiyotlar: 1-5.
Tayanch iboralar:
Bosim, hajm, temperatura, molyar massa.
Belgilar:
Ms
- Muammoli savol
Mv
- Muammoli vaziyat
Mt
- Muammoli topshiriq
Mm
- Muammoli masala
1-ilova
Baholash mezoni:
Har bir savol javobiga - 2 ball
Har bir qo’shimcha fikrga - 2 ball
Har bir javobni to’ldirishiga - 1 ball
2-ilova
.
3-ilova
Insert texnikasi bo’yicha jadvalni to’ldiring.
№
Asosiy tushunchalar
Belgi
1.
Kuchlanish
2.
Normal kuchlanish
3.
Urinma kuchlanish
Insert jadvali qoidasi
4-ilova
Мавзу:
Ushbu kurs bo’yicha ma’ruzalardan ma’lumki 1-rasmda tasvirlangan
n
P
vektor kuchlanish
vektori bo’ladi. Uni
d
elementar yuzachaning normali
1
n
n
va urinmasi
1
bo’yicha
tuzuvchilarga ajratish mumkin (2- rasm).
n
nn
P
n
P
n
P
(1)
Mavzuni jonlashtirish uchun blits so’rov savollari
1. Kuchlanish vektori nima?
2. Kuchlanish tenzorichi?
3. Ular o’zaro qanday bog’langan?
V- avval olgan bilimiga to’g’ri keladi.
+ - yangi ma’lumot
? – tushunarsiz (aniqlanishi zarur bo’lgan ma’lumotlar)
bu yerda
n
P
-
M
nuqtaga qo’yilgan normali
n
bo’lgan yuzachadagi kuchlanish vektori,
nn
P va
n
P lar
mos ravishda normal va urinma kuchlanishlar deyiladi.
Kuchlanish
vektori uchun quyidagi Koshi formulasi o’rinli
3
3
2
2
1
1
n
P
n
P
n
P
n
P
(2)
bunda
i
n - berilgan yuza normali yo’naltiruvchi kosinuslari;
i
P
-
M
nuqtaga qo’yilgan va koordinata
o’qlariga parallel yo’nalgan kuchlanish vektorlari.
i
P
vektorlarni
j
e
bazislar bo’yicha yoyib chiqamiz.
j
ij
i
e
P
P
Bundan
3
33
2
32
1
31
3
3
23
2
22
1
21
2
3
13
2
12
1
11
1
n
P
n
P
n
P
P
n
P
n
P
n
P
P
n
P
n
P
n
P
P
n
n
n
(3)
Koshi formulasidan foydalanib, kuchlanishning normal va urinma tuzuvchilarini topamiz
,
,
,
n
3
2
1
3
2
1
n
n
n
P
n
n
n
n
P
n
P
P
ij
i
j
ij
n
nn
(4)
2
1
2
2
3
2
2
2
1
nn
n
n
n
n
P
P
P
P
P
(5)
ij
P
miqdorlar majmuasi ikkinchi rang tenzorni tashkil qiladi va kuchlanish
tenzori deb ataladi
33
32
31
23
22
21
13
12
11
P
P
P
P
P
P
P
P
P
P
(6)
Ichki harakat miqdori momentlar va juftlar mavjud
bo’lmagan holda kuchlanish tenzori simmetrik bo’ladi va
33
22
11
,
,
P
P
P
lar
3
2
1
,
,
x
x
x
koordinata o’qlariga perpendikulyar
S
d
n
n
V
2
V
1
d
P
n
M
d
P
n
d
P
nn
d
P
n
n
1 - расм
2 - расм
yuzalardagi normal kuchlanishlar,
32
23
31
13
21
12
,
,
P
P
P
P
P
P
esa urinma kuchlanishlar deyiladi.
0
33
32
31
23
22
21
13
12
11
P
P
P
P
P
P
P
P
P
(7)
Tenglama yechimlari kuchlanish tenzorining bosh qiymatlari deyiladi. Bosh qiymatlarga mos bosh
yo’nalishlar esa quyidagi tenglamalardan topiladi
1
0
0
0
2
3
2
2
2
1
3
33
2
32
1
31
3
23
2
22
1
21
3
13
2
12
1
11
n
n
n
n
P
n
P
n
P
n
P
n
P
n
P
n
P
n
P
n
P
(8)
TOPSHIRIQLAR
Masala Tutash muhitning
M
nuqtasida
P
kuchlanish tenzori berilgan
z
y
x
,
,
koordinata o’qlarini koordinata boshidan mos ravishda
c
b
a
,
,
masofalarda kesib o’tuvchi
yuzada kuchlanish vektorini, normal va urinma kuchlanishlarni, shuningdek kuchlanish
tenzorining bosh qiymatlari va unga mos bosh yo’nalishlarini toping.
1.
1
0
0
0
3
1
0
1
3
P
,
2
,
6
,
4
c
b
a
2.
3
0
0
0
1
3
0
3
1
P
,
2
,
3
,
3
c
b
a
3.
1
0
1
0
3
0
1
0
3
P
,
2
,
3
,
4
c
b
a
4.
1
0
0
0
2
1
0
1
2
P
,
2
,
4
,
5
c
b
a
5.
3
1
0
1
3
0
0
0
1
P
,
3
,
4
,
4
c
b
a
6.
2
1
0
1
3
1
0
1
2
P
,
1
,
1
,
4
c
b
a
7.
2
0
1
0
2
1
1
1
2
P
,
4
,
4
,
4
c
b
a
8.
1
0
2
0
5
0
2
0
1
P
,
5
,
5
,
3
c
b
a
9.
2
0
2
0
0
1
2
1
2
P
,
2
,
3
,
3
c
b
a
10.
0
1
1
1
0
1
1
1
0
P
,
2
,
4
,
2
c
b
a
11.
2
0
2
0
2
1
2
1
2
P
,
2
,
6
,
4
c
b
a
12.
1
0
0
0
3
1
0
1
3
P
,
2
,
6
,
4
c
b
a
13.
2
0
1
0
2
1
1
1
3
P
,
2
,
6
,
4
c
b
a
14.
1
0
0
0
3
1
0
1
3
P
,
2
,
6
,
4
c
b
a
15.
1
0
0
0
3
1
0
1
3
P
,
2
,
6
,
4
c
b
a
16.
0
2
1
2
0
1
1
1
3
P
,
2
,
6
,
3
c
b
a
17.
8
12
0
12
6
0
0
0
5
P
,
1
,
6
,
1
c
b
a
18.
8
1
0
1
0
3
0
3
3
P
,
2
,
6
,
4
c
b
a
19.
3
4
0
4
3
2
0
2
3
P
,
2
,
6
,
4
c
b
a
20.
1
0
0
0
3
1
0
1
3
P
,
2
,
6
,
3
c
b
a
21.
0
0
2
0
2
5
2
5
3
P
,
4
,
4
,
4
c
b
a
22.
8
0
0
0
4
1
0
1
1
P
,
1
,
1
,
1
c
b
a
23.
4
0
4
0
4
1
4
1
4
P
,
2
,
3
,
4
c
b
a
24.
1
0
1
0
3
0
1
0
3
P
,
2
,
1
,
4
c
b
a
25.
1
1
0
1
3
1
0
1
1
P
,
1
,
1
,
1
c
b
a
26.
5
0
0
0
5
1
0
1
5
P
,
2
,
8
,
4
c
b
a
27
1
0
0
0
5
1
0
1
3
P
,
2
,
2
,
2
c
b
a
28
5
0
1
0
1
1
1
1
7
P
,
1
,
1
,
3
c
b
a
Do'stlaringiz bilan baham: |