|
5.
Kirxgofning ikkinchi qoidasini eslang. U yuqorida keltirilgan fizik
qonuniyatlarning natijasi hisoblanadi?
6.
Zaryadlangan o`tkazgich ichida maydon yo`qligini elektrostatikada biz
ko`rsatdik. O`tkazgich orqali tok o`tganda uning ichidagi zaryadlarni qanday
maydon tezlatadi?
A) Maydon faqat o`tkazgich sirt qismida mavjud va uning sirti bo`ylab yo`nalgan.
B) Tokli o`tkazgich ichida maydon mavjud. U elektr yurituvchi kuch manbai
yordamida hosil qilinadi. Agar zaryadlangan o`tkazgich orqali tok o`tmasa,
haqiqatda uning ichida maydon yo`q.
C) Ixtiyoriy o`tkazgich ichida, hatto undan tok o`tayotgan bo`lsa ham maydon
bo`lmaydi. Lekin tok tashuvchilar bir-biriga xususiy maydonlari tufayli ta`sir
ko`rsatadi va biri ikkinchisini tok yo`nalishi tomon itaradi.
Sanab o`tilgan muloxazalardan qaysi biri haqiqatga
yaqin?
6.
42-rasmdagi elektr zanjiri berilgan bo`lsin. Zanjirga
ulangan barcha elektr yurituvchi kuchlar va qarshiliklar
ma`lum. Zanjir tarmoqlaridagi toklarni toppish talab
qilinadi.
Bunga o`xshash masalalarni yechish quyidagicha bo`ladi.
a) Noaniq toklarning yo`nalishlarini tanlaymiz. Bunda xato qilishimiz mumkin,
lekin qaror xato toppish. Sxema 43-rasmdagi ko`rinishga ega bo`ladi.
b) Tugunlarni sanaymiz (sxemada ular ikkita). Tugunlar uchun
Kirxgofning birinchi qoidasi qo`llanadi:
A tugun uchun ega bo`lamiz J
3
+J
1
=J
2
;
B tugun uchun ega bo`lamiz J
2
=J
1
+J
3
.
Ma`lumki, ikkinchi tenglik birinchi tenglikdan farq qilmaydi. Xulosa,
agar tugunlar n ta b o`lsa, birinchi qoida ixtiyoriy n-1 tugunga
qo`llaniladi.
v) Bizda uchta noma`lum, lekin hozircha bitta tenglama. Ikkita berk
Rasm 42
Rasm 43
konturlarni tanlaymiz, masalan, kontur ADBCA va kontur ABCA. Shartlashamiz,
E.Yu.K ni musbat hisoblaylik, agar soat strelkasi yo`nalishiga qarama-qarshi
yo`nalishda konturni aylantirganimizda avval manfiy, keyin manbaning musbat
qutbini uchratsak. Qarama-qarshi yo`nalishda aylantirsak
0
2
, ACBDA
konturni xuddi shu yo`nalishda aylanganimizda
0
1
.
g) ACBDA kontur uchun Kirxgof ikkinchi qoidasining tenglamasini tuzamiz:
1
3
3
1
1
r
J
r
J
. ABCA kontur uchun
2
2
2
1
1
r
J
r
J
.
d) Endi bizning oldimizda uchta noma`lumga ega bo`lgan uchta tenglamalar
sistemasi hosil bo`ldi:
.
85
5
,
1
4
;
51
2
5
,
1
;
1
2
3
1
3
1
2
J
J
J
J
J
J
J
Uni yechib, ega bo`lamiz:
a
J
a
J
a
J
2
;
22
;
24
1
2
3
oxirgisi shuni bildiradiki,
strelka bilan belgilangan yo`nalishga J
1
qarama-qarshi oqadi (rasm-43).
7.
44-rasmda ko`rsatilgan sxemadagi r
5
=6 Om; r
4
=2 Om; r
3
=4 Om; r
1
=2 Om;
r
2
=3 Om qarshiliklardagi toklarni hisoblang, bu erda
.
20
;
14
2
1
V
V
A)
;
4
;
2
;
3
;
5
;
1
5
4
3
2
1
A
J
A
J
A
J
A
J
A
J
B)
;
5
;
2
;
1
;
3
;
3
5
4
3
2
1
A
J
A
J
A
J
A
J
A
J
C)
;
3
;
1
;
2
;
2
;
4
5
4
3
2
1
A
J
A
J
A
J
A
J
A
J
D)
.
1
;
1
;
6
;
2
;
3
5
4
3
2
1
A
J
A
J
A
J
A
J
A
J
8.
Qarshilikni o`lchash uchun ko`pincha Untson ko`prigi
qo`llaniladi (45-rasm).
AB o`tkazgich bo`ylab D polzun sirpanadi. E manba
ulangandan keyin, CD tarmoq orqali tok o`tish
to`xtab, G galvanometr esa nolni ko`rsatganga qadar
polzun harakatlantiriladi. AD va DB tarmoq
qarshiliklari (ularni r
1
va r
2
lar bilan belgilaymiz) elka
uzunliklariga proportsional bo`ladi:
1
1
l
S
r
va
2
2
l
S
r
.
CD tarmoq orqali tok o`tishining to`xtashi qarshiliklar orqali oqqadigan J
1
, J
2
, J
3
,
J
4
toklar haqida aniq xulosalar qilishni taqqoza etadi, yani:
A)
;
;
4
2
3
1
J
J
J
J
B)
;
;
4
3
2
1
J
J
J
J
C)
;
;
3
2
4
1
J
J
J
J
D)
;
;
4
3
2
1
J
J
J
J
9.
Krixgof ikkinchi qoidasi asosida CDA kontur uchun tenglama tuzamiz:
A)
0
0
3
1
1
r
J
R
J
; B)
0
3
1
1
r
J
R
J
; C)
0
3
1
1
r
J
r
J
; D)
0
0
3
1
1
r
J
r
J
.
10.
CBD kontur uchun ham:
A)
0
4
2
2
x
r
J
R
J
; B)
x
r
J
r
J
4
2
2
; C)
x
r
J
R
J
4
2
2
; D)
0
4
2
2
x
r
J
r
J
.
11.
Toklarning o`zaro tengligini eslab, L va K ning natijalarini taqqoslang va ega
bo`lasiz:
Rasm 44
Rasm 45
A)
2
1
0
l
l
r
r
x
; B)
1
2
0
l
l
r
r
x
;
C)
0
2
1
2
2
r
l
l
r
x
; D)
0
2
2
2
1
r
l
l
r
x
.
12.
Ichki qarshiligi r
A
=0,018 Om ampermetr (46-rasm)
J
A
=2A gacha tokni o`lchashi mumkin. Uni J=8 A gacha
tokni o`lchash uchun qo`llaydi. Shunt qarshiligi R
sh
qanday? (Kirxgofning ikkala qoidasidan foydalaning).
A)
Om
R
sh
006
,
0
; B)
Om
R
sh
0012
,
0
; C)
Om
R
sh
018
,
0
; D)
Om
R
sh
03
,
0
.
Rasm 46
Do'stlaringiz bilan baham: |
