|
II BOB. JISMONIY TARBIYA TIZIMIDA ENGIL ATLETIKA
2.1. Engil atletikaning turlari
Engil atletika
-
inson uchun tabiiy b o ’lgan yugurish, sakrash, irg ’itish kabi jismoniy
mashqlarni birlashtiruvchi sport turi.
U yurish, yugurish, sakrash, irg’itish va ko’pkurashni o’z
ichiga oladi.
Yurish
-
insonning tabiiy harakatlanish usuli.
Sportchayurish
oddiy yurishdan katta tezligi va katta tezlikni hamda harakatlar tejamkorlikni
ta’minlashi bilan farq qiladi. Sportcha yurishning asosiy qoidasi - bu sportchining oyoqlari (bir
yoki ikkala oyoq yuzalari bilan) yo’ldan uzilmasligi kerak.
Yugurish
engil atletikaning asosiy turi hisoblanadi. U tarkibiy qismi sifatida ko’plab engil
atletika mashqlariga kiradi. Yugurish o’zining xususiyatiga qarab inson organizmiga turlicha ta’sir
ko’rsatadi.
Maydonda
sekin yugurish (uzoq vaqt)
asosan sog’lomlashtirish ahamiyatiga ega.
Tez (sprinterlik) yugurishi
tezlik-kuch sifatlarini takomillashtirishga yordam beradi.
O ’rta va uzun
masofalarga yugurish chidamlilikni tarbiyalaydi.
T o ’siqlar oshib yugurish
epchillikni, harakatlarini boshqarish qobiliyatini takomillashtirishga
yordam beradi.
Kross
- notekis yo’llardan yugurish umumiy chidamlilikni tarbiyalashga yordam beradi.
Estafetali
yugurish-bosqichlar uzunligi va soniga bog’liq bo’ladi. Masalan, 4 x 60 4 x 100 4 x
400. Shahar ko’chalari bo’ylab ixtiyoriy masofali-bosqichlar bilan estafetali yugurish usuli keng
qo’llaniladi.
Sun’iy to’siqlar osha yugurishni
stipl-chez
deb ataladi.
Sakrashlar
o’z maqsadiga qarab, uzunlikka va balandlikka sakrashlardan iborat bo’ladi. Ular
joyidan turib va yugurib bajariladi.
Joyidan turib sakrash
jismoniy tayyorgarlik darajasini aniqlash uchun testlar sifatida mashq
vositasi kabi foydalaniladi. Sakrash turli uzunliklarga turli usullar bilan bajariladi -
«oyoqlarni
bukib turib», «egilib turib», «oyoqlarni yoyib turib»
balandlikka -
«qadamlar bilan», «orqaga
tisarilib», «fosberi-flop» usullari bilan bajariladi.
Uch marta sakrash
ketma-ket bajariladigan baland sakrash, qadam va sakrashdan iborat.
Shest bilan sakrash
harakatlanuvchi tayanch - shest yordamida amalga oshiriladi.
Sakrash tezlik-kuch sifatlarini rivojlantiradi, insonning har tomonlama kamol topishiga
yordam beradi, tezlik, epchillik, chaqqonlik, dovyuraklik, yo’l topish malakasini tarbiyalaydi.
Irg ’itish
- bu
tezlikka va kuch xususiyatiga ega mashq hisoblanib, undan maqsad
snaryadlarni iloji boricha, uzoq masofaga y o ’naltirishdan iborat.
Irg’itish kuchli, qisqa vaqtli
(jadal) kuch ishlatish bilan ifodalanadi. Irg’itish bilan shug’ullanish kuchni rivojlantiradi, tezkorlik,
epchillik, harakatchanlikni takomillashtiradi. Irg’itish-tezlik olish, snaryadni ushlash usuliga qarab:
yugurib snaryadni aylantirib turib, disk, to’qmoqni irg’itish, sakrab turib yadro, nayza, granatani,
to’pni yugurib turib irg’itish kabi turlarga ajratiladi.
K o ’pkurash
- engil atletikaning bir necha turlaridan tashkil topgan turlaridan biridir. Unga
kiruvchi turlarni soni bo’yicha ayollar - ettikurashi, erkaklar - o’nkurashi deb ataydilar.
Engil atletika mashqlari sog’lomlashtirish ahamiyatiga ega. Mashg’ulotlar ochiq havoda
o’tkaziladi, mashqlar muskullarning barcha guruhlariga ta’sir ko’rsatadi, harakatlanish apparatini
mustahkamlaydi, nafas olish va qon-tomir tizimi faoliyatini yaxshilaydi. Shunday qilib, engil
atletika mashqlari yordamida insonning har tomonlama jismoniy barkamol rivojlanishi masalasi hal
etiladi. Engil atletika, ayniqsa, o’sib kelayotgan organizmni shakllantirish, yosh avlodni jismoniy
tarbiyalash uchun katta ahamiyatga ega.
Engil atletikaning amaliyligi muhim ahamiyatga ega, bu esa engil atletika yordamida
egallangan xususiyatlar va ko’nikmalarning hayot va amaliy faoliyatda qanchalik foydali bo’lishi
mumkinligi bilan belgilanadi. Bu xususda engil atletikaga teng keladigan sport turi yo’q.
Chidamlilik, kuch, tezlik, epchillik, chaqqonlik, qiyinchiliklarni engib o’tish ko’nikmalari
(yugurish, sakrash, irg’itish) mehnat faoliyatida hamda harbiy ishlarda keng foydalaniladi.
Tarbiyaviy ahamiyati
engil atletika mashg’ulotlari shaxs xarakterini shakllantirishi, inson
irodasini mustahkamlashi, qiyinchiliklardan qo’rqmaslikka, ularni dadil engishga o’rgatishdan
iborat.
T a ’limiy ahamiyati
- engil atletika mashg’ulotlari vositasida foydali ko’nikma va bilimlar
egallanadi.
Nazorat savollari:
1. Engil atletika necha turdagi mashqlarni o’z ichiga oladi?
2. Sportcha yurishning asosiy qoidasi nima?
3. Yugurish turlari.
4. Joyidan turib, sakrash qanday bajariladi?
5. Sakrash turlari.
6. Qanday snaryadlar irg’itiladi?
7. Qanday sport anjomlari uloqtiriladi?
8. Erkaklar ko’pkurashining necha turlari mavjud?
9. Ayollar ko’pkurashining necha turlari mavjud?
10. Engil atletika mashqlarining sog’lomlashtirishdagi ahamiyati.
11. Engil atletika mashqlarining sog’lomlashtiruvchi va ta’limiy ahamiyati.
Do'stlaringiz bilan baham: |
