Agronomiya va biotexnologiya fakulteti


Har xil tuproq zarrachalarini kimyoviy tarkibi



Download 4,47 Mb.
bet144/208
Sana14.01.2022
Hajmi4,47 Mb.
#359907
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   208
Bog'liq
tuproqshunoslik va agrokimyoga kirish -converted

Har xil tuproq zarrachalarini kimyoviy tarkibi


Zarrachalar o’lchami, mm

Tarkibidagi miqdori, foiz hisobida

Si

Al

Fe

Ca

Mg

K

P

Qum – 1,0 – 0,2

43,4

0,8

0,8

0,3

0,3

0,7

0,02

Yirik qum - 0,2 – 0,04

43,8

1,1

0,8

0,4

0,1

1,2

0,04

O’rtacha qum - 0,04 – 0,01

41,6

2,7

1,0

0,6

0,2

1,9

0,09

Mayda qum – 0,01 – 0,002

34,6

7,0

3,6

1,1

0,2

3,5

0,04

Loyqa < 0,002

24,8

0,6

9,2

1,1

0,6

4,1

0,18

Demak, tuproqning mayda dispersmineral zarrachalari organik moddalar bilan birgalikda tuproqda adsorbsion jarayonlarning o’tishiga sabab bo’ladi, ularning singdirish qobiliyati o’g’itlar bilan tuproq o’rtasidagi o’zaro ta’sirda muhim ahamiyatga ega. Tuproqning organik moddasi. Tuproq organik moddasi uning qattiq qismini kam miqdorini tashkil qilsa ham, tuproq unumdorligini oshirishda o’simliklarning oziqlanishida katta ahamiyatga ega. Tuproqdagi organik moddalar miqdori bo’z tuproqlarda 1-2 foizni, qora tuproqlarda 10 foizgacha bo’lishi mumkin. (54-jadval)

Tuproqning organik qismi, murakkab majmuadan iborat bo’lib, har xil organik moddalarni o’zida saqlab, quyidagi 2 guruhga bo’linadi:



  1. Gumusga aylanmagan o’simlik va hayvon qoldiqlaridan kelib chiqadigan moddalar;

  2. Maxsus tabiatli organik modda, ya’ni gumus yoki chirindili organik moddalar.

  1. jadval

M D X dagi tuproq tiplari tarkibidagi chirindi (gumus) miqdori (I.V.Tyurin ma’lumoti)


Tuproq tipi

Haydalma qatlamidagi gumus

miqdori,%



1gektardagi gumus zahirasi, t. (har xil tuproq qatlamlarida)

0 – 20 sm

0 – 100 yoki 1 – 120 sm

Chimli podzol

2 – 7

53

80 – 120

Podzollashgan kul rang o’rmon

4 – 6

109

150 – 300

Qora tuproq: yuvilgan

7 – 8

192

500 – 600

Qalin qavatli

10 – 12

224

650 – 800

Oddiy

6 – 8

137

400 – 500

Janubiy

4 – 5

-

300 – 350

To’q tusli kashtan

3 – 4

99

200 – 250

Kashtan va och tusli kashtan

1,5 – 3

-

100 – 200

Bo’z

1 – 2

37

50

Qizil tuproq

5 – 7

153

150 – 300

Gumusga aylanmagan organik moddalarga parchalanmagan yoki yarim parchalangan o’simlik qoldiqlari (ildiz, barg va poya) hamda tuproqda yashaydigan hayvonlar (chuvalchang, hasharotlar) va mikroorganizm qoldiqlari kiradi.

I.V.Tyurin ma’lumotlariga qaraganda, har xil madaniyat tuproqlarning bir gektariga, o’rtacha har yili 5-8 va undan ortiq tonna o’simlik qoldiqlari kelib tushadi. Bir gektar yerga 0,7-2,7 tonna bakteriyalar to’g’ri kelib organik modda zahirasini 1-2 foizini tashkil etadi.

O’simlik qoldiqlarini tuproqda parchalanishi davrida oraliq moddalar kletchatka, gemisellyuloza, kraxmal, organik kislotalar, oqsilli va boshqa azotli moddalar (aminokislotalar, amidlar va x.k) hosil bo’ladi.

To’liq parchalanmagan o’simlik qoldiqlari tuproqda oziqa moddalarini (azot, fosfor, kaliy, oltingugurt va boshqalar) ko’paytirib, ularni o’simlik qiyin o’zlashtiradigan shakllaridan oson o’zlashtiruvchan holatga o’tkazib, bir yo’la ularni parchalanish jarayonida gumus (chirindi) hosil qiladilar.

Har xil guruhga kiruvchi tuproqlar, jami chirindi miqdori bo’yicha farq qilib qolmasdan, balki u tarkibi va xususiyatlari bilan ham ajralib turadi.

Tuproqdagi oziq elementlar miqdori. Har xil tipdagi tuproqlar mineral qismining tarkibiga ko’ra, organik modda miqdoriga va xususiyatiga qarab turlicha bo’ladi. Shuning uchun ham, ular tarkibidagi yalpi oziq elementlar miqdori va zahirasi bo’yicha ham bir biridan keskin farq qiladi. (55-jadval).



Asosiy tuproq tiplari tarkibidagi azot, fosfor va kaliyning yalpi zahirasi ancha miqdorni tashkil etadi, bu bitta ekin turi tomonidan o’zlashtiriladigan shu turdagi elementlar miqdoridan bir necha o’n va yuz marotaba ko’pdir.

  1. jadval

Download 4,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   208




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish