Agrokimyo va tuproqshunoslik

Mayda chang 
(0,005-0,001) mm odatda ancha yuqori dispersiyalanganligi bilan 
xarakterlanib, qator birlamchi va ikkilamchi minerallardan iborat. Shuning uchun 
xam yirik zarralarga xos bo‘lmagan qator xossalar, jumladan, koagullanish va 
struktura hosil qilish xususiyatiga hamda singdirish qobiliyatiga ega, chirindi 
moddalarni ko‘p saqlaydi. Lekin mayda-nozik zarrachalarning ko‘p bo‘lishi 
tuproqning suv o‘tkazuvchanligini yomonlashtiradi, o‘simliklar uchun o‘tadigan nam 
kam bo‘ladi, yuqori ko‘pchish va bo‘kish, yopishqoqlik, yorilib ketish va zich 
qovushmali bo‘lishi bilan xarakterlanadi. 
Loyqa 
\<0,001 mm\ asosan yuqori dispers ikkilamchi minerallardan iborat. 
Birlamchi minerallardan kvars, ortoklaz, muskovit kabilar uchraydi. Bu fraksiya 
tuproq unumdorligida katta ahamiyatga ega va tuproqda kechadigan qator fizik 
kimyoviy jarayonlarda asosiy rol o‘ynaydi. Loyqa fraksiyalari yuqori singdirish 
qobiliyatiga ega, chirindi va o‘simliklar uchun zarur azot hamda boshqa moddalarni 
ko‘p saqlab turadi. Undagi kolloid zarrachalar tuproq strukturasining hosil bo‘lishida 
muhim rol o‘ynaydi. Ammo dispersiyalangan loyqa fraksiyalari qator salbiy 
xossalarga olib keladi. 
Yuqorida aytilganlardan ko‘rinib turibdiki, mexanik elementlar o‘lchamining 
maydalanib borishi bilan, ularning xossalari ham o‘zgarib boradi. Ayniqsa ana 
shunday keskin o‘zgarishlar "fizik qum" \>0,01 mm \ bilan "fizik loy" \<0,01 mm\ 
fraksiyalari chegarasida yaxshi ifodalangan. Shuning uchun ham tuproqning mexanik 
tarkibini o‘rganishda ana shu zarrachalarning miqdoriga alohida e’tibor beriladi. 
4. Tuproq yoki jinslardagi turli katta-kichiklikdagi mexanik elementlarning 
protsent bilan ifodalanadigan nisbiy miqdoriga mexanik tarkibi deb ataladi. 
Turli mexanik elementlarning miqdoriga ko‘ra tuproq va jinslarning xossalari bir 
xil emas. 
Tuproq va jinslarning mexanik tarkibi uning fizik, fizik-kimyoviy xossalariga 
qarab bir necha gruppalarga ajratiladi. Mexanik tarkibining klassifikatsiyasida "fizik 
qum" va "fizik loy" fraksiyalarining nisbati asos qilib olingan. Dastlabki ana shunday 
klassifikatsiyalardan birini N.M.Sibirsev tavsiya etgan. Keyinchalik qator 
klassifikatsiyalar (A.N.Sabanin, V.R.Vilyams) ishlab chiqildi. Hozirgi vaqtda 
N.A.Kachinskiyning ancha mukammallashtirilgan va foydalanish uchun qulay 
klassifikatsiyasi keng ishlatilmoqda.