Mavzu: Suyuqlikning yopishqoqlik koeffitsentini Stoks usulida aniqlash

Mavzu: Suyuqlikning yopishqoqlik koeffitsentini Stoks usulida aniqlash .

Nazariy qism

Yopishqoqligi katta bo‘lgan suyuqliklarning yopishqoqlik koeffitsientini aniqlashda Stoks usuli qo‘llaniladi. Bu usulda silindr naydagi yopishqoq suyuqlikka tashlangan sharchaning tushish tezligiga qarab shu suyuqlikning yopishqoqlik koeffitsenti aniqlanadi.

F_q bilan suyuqlikning yopishqoqligi orasidagi bog‘lanishni ifodalovchi formulani Stoks keltirib chiqargan:

_Fq=6πηrυ
Bu yerda

– suyuqlikning yopishqoqlik koeffitsienti

r - sharchaning radiusi

υ - sharchaning suyuqlikdagi tezligi.

Suyuqlikda harakatlanayotgan sharchaga 3 ta kuch ta’sir etadi.

1. Sharchaning og‘irlik kuchi: (1) bunda

-sharcha moddasining zichligi;

2. Suyuqlik tomonidan ta’sir etuvchi, itarib chiqaruvchi kuch yoki

Arximed kuchi: (2) bunda - suyuqliking zichligi;
3. Qarshilik kuchi: (3)

Og‘irlik kuchi va Arximed kuchi kattaligi jixatidan o‘zgarmas bo‘lgan qarama – qarshi tomonga yo‘nalgandir. Qarshilik kuchi esa tezlikka proportsional bo‘lib, vektor sifatida itarish kuchi tomon yo‘nalgandir. Uchta kuch muvozanatlashgan paytdan boshlab sharcha tekis harakatlanadi.

Sharchaning tekis harakatlanish sharti: F_og‘=F_i+F_q



bu tenglikdan quyidagi ishchi formula kelib chiqadi:
(4)
Sharchaning harakat tezligini quyidagi formuladan topish mumkin: ν=ℓ/t

ℓ - sharchaning tekis harakatidagi yo‘li

t- sharchaning ℓ – masofani bosib o‘tishdagi harakatlanish vaqti

- o‘zgarmas kattaliklar bo‘lgani uchun

ni “c” bilan belgilab,

deb yozamiz.

Endi ishchi formula (4) ni quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin:

(5)

Demak, – ni topish uchun sharchaning radiusi r ni va uning suyuqlikdagi harakat tezligi v ni o‘lchash kerak. Yopishqoqlik koeffitsentini aniqlash uchun tekshirilayotgan suyuqlik quyilgan uzun shisha silindr olinadi. Suyuqlikdagi sharchaga ta’sir etuvchi kuchlar bir – birini muvozanatlagan balandlikka silindrning tashqi tomoniga ikki belgi qo‘yilgan: yuqoridan birinchi belgi, sharcha l masofa o‘tgandan keyin pastdan ikkinchi belgi. Silindrdagi suyuqlikka sharchani tashlab uning ma’lum l masofani o‘tish uchun ketgan vaqtni sekundomerda o‘lchanadi.

Qonning normadagi yopishqoqligi (4 ÷ 5)·10^-3Pa·s , kasallikda u

1,7·10^-3Pa·s dan 22,9·10^-3Pa·s gacha o‘zgaradi, bu esa eritrotsitlarning cho‘kish reaksiyasi (SOE) ga ta’sir ko‘rsatadi. Bir xil suyuqlik kasalliklarda qonning yopishqoqligi normadan katta bo‘lsa, masalan, qorin tifi va sil kasalliklarida esa kamayib ketadi.