Adabiyot 10 oxirgi 2-qism indd

toshnov 
– uy 
burchidagi suv 
ketadigan joy
?
?

---

119
Xon bu yerda o‘zining davlatni boshqarishdagi xatolarini tan olyapti-
mi yoki birovlarni ayblayaptimi?
Q u r b o n g u l. Ulfat qochqon, uni axtarib turarlar. Davlat to‘qsoba 
bilan Jiyanqulbiy, Xo‘jaqulbiy, Karimbiy, Bahrinbiyni tutub qamadilar, er-
tagacha o‘ldira ekanlar.
X o n (ko‘z yoshlarin artib). Meni nima qilar ekanlar, ongladingmi?
Q u r b o n g u l. Nega yig‘laysiz, arslonim?! Nima bo‘lsa, xudoning 
buyrug‘i bilan bo‘lar. Tuna kun podsho bibiyim ulug‘ eshong‘a ko‘p pul 
yuborib, siz uchun duolar oldilar. Albatta, shunlar bir ish qilar. 
X o n. O‘g‘ullarim qayda?!
Q u r b o n g u l. Omon-eson, tinch. Podsho bibiyim bilan birga 
turalar.
X o n. Oh... o‘g‘ullarim, sizni kimga topshurarman emdi?! (Yig‘lar.)
Q u r b o n g u l. Nega yig‘laysiz, arslonim? Xudo ursunkim, bolala-
ringizg‘a hech bir narsa bo‘lgan yo‘q, unlar tinch o‘turubdurlar.
X o n (nafrat bilan). Qo‘y meni o‘z holimda. Bundan keyin shul “tinch” 
so‘zini menim yonimda aytma! Dunyoda hech bir ma’nosi bo‘lmagan 
bu so‘zni sen eng yomon ma’nolarda ishlatib turasan. Men qamaldim – 
tinch, bolalarim qamoqda – tinch. Ulfatni axtaralar, Davlatni o‘lduralar, 
yana tinch! Bu qanday “tinch”, bu qanday tinchliq... Oh, bolalarim, siz 
nega kichiklikda baxtsizliqqa uchradingiz! Bunga menmi sabab bo‘ldim? 
(Qattiq yig‘lar.) Koshki dunyoga kelmagan bo‘lsa edim.
Rahimbiy kelar. Qurbongul bir chetda qo‘l qovushturub turar.
R a h i m b i y. Xon hazrat, nega yig‘laysiz?!
X o n (seskanib, boshini ko‘tarur. Istamayin o‘rnidan turar). Hech!
R a h i m b i y. O‘turingiz, o‘turingiz. (Xon o‘turar.) Nega yig‘laysiz?
X o n. Hech, bolalarim esimga keldilar.
R a h i m b i y. Boshg‘a ish tushkach, eng ahmoq chora yig‘lamoqdir. 
Yig‘lamangiz!
X o n. Men sizga nima yomonliq qildim?!
R a h i m b i y. Hech!
X o n. Otangiz menga otaliq edi. Bobongiz meni taxtga o‘tquzub, 
otaliq bo‘ldi. O‘zingiz Erondan kelgach, bot otaliq qildim. Butun huku-
mat ishlarini sizga topshurdum, yana Nodir shohning o‘yunlariga berilib, 
meni qomatdingiz! Nodir shoh oldida men bilan sizning nima oyirmamiz 
bor?! Bu kun meni tushurgan ekan, erta sizni ham tushurmasmi?!
R a h i m b i y. Xon hazrat! Dunyoda har kim o‘z kuchiga qarabg‘ina 
o‘run tutadir. Bu tirikchilikning eng o‘tkur buyrug‘idirkim, bunga bo‘ysun-
mag‘anlarning dunyodan chiqib ketishlari lozim bo‘ladir. Siz Buxoroni 
idora qilarliq kuch ko‘rsata olmadingiz. Davlatimizning buyuk-buyuk te-
raklarini o‘z qo‘lingiz bilan yiqita berdingiz, butun ishni menga emas, bir