Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti “Umumiy xirurgiya va travmatologiya” kafedrasi

12-rasm. Teshilgan yarani tikish jarrohlik amaliyoti.
 
Teshilgan yarani berkitishning boshqa ko’pgina plastik usullari ham 
palliativ operatsiyalar guruhiga kiradi va ularni qo’llanishning keyingi 
natijalari shuncha qoniqarsiz oqibatlar protsentini beradi. 
Qorin bo’shlig’i mikroflora holati va uning xarakterini yara etiologiyali 
peritonit va boshqa etiologiyali peritonitlar bilan taqqoslab o’rganish shuni 
ko’rsatdiki, me’da-ichak tizimi distal yo’nalishi bo’ylab anaerob 
mikroorganizmlar ko’payib borishi kuzatiladi (75-rasm). Shunga mos 
ravishda 
bakteriyalar 
kontsentratsiyasi 
ham 
o’zgaradi 
(76-rasm). 
Gastroduodenal peritonitlarda qorin bo’shlig’ining nisbatan kam miqdorda 
mikroblar bilan ifloslanishi kuzatiladi. O’tkazilgan mikrobiologik tekshiruvlar 
bunday holatlarda radikal jarrohlik amaliyotlarini o’tkazish maqsadga 
muvofiqligini 
asoslab 
berdi. 

---

Turli xil peritonitlarda qorin bo’shlig’i mikroflora holati 1928 yilda S. 
S. Yudin joriy qilgan teshilgan yaralarda me’dani birlamchi rezektsiya qilish 
bizning mamlakatimizda ham, chet elda ham talaygina olimlarning daqqat-
e’tiborini qozondi. Yara kasalligini davolash uchun o’tkazilishi mumkin 
bo’lgan radikal jarrohlik amaliyotlarining ko’rsatmalarini aniqlashda qorin 
bo’shlig’i mikroflora holatini o’rganishdan tashqari quyidagi omillar bo’lishi 
zarurdir: me’da rezektsiya uchun mutloq, ko’rsatmalar borligi (stenoz, profuz 

---

qon ketishi, malignizatsiyaga shubha bo’lishi); nisbiy ko’rsatmalar borligi: 
yara penetratsiyasi, uning kallyoz xarakteri, antral bo’lim va katta egrilikdagi 
yaralar, yara anamnezining davomliligi, ilgari qaytalanib turgan qon ketishlar 
borligi (perforatsiya vaqtidan operatsiyagacha o’tgan vaqt 6 soatdan 
oshmagan taqdirda, tajribali xirurg va texnik jihozlangan operatsiya xonasi, 
og’riqsizlantirish uchun zarur sharoitlar borligi). 
Teshilgan yaralarda me’dani rezektsiyasini bajarish natijalari teshilgan 
yarani tikib qo’yishdan afzaldir, biroq uni o’tkazish uchun ko’p sonli 
sharoitlarning zarurligi birlamchi rezektsiyalar sonini birmuncha kamaytiradi. 
Keyingi hol teshilgan yaralar shoshilinch xirurgiyasiga a’zoni saqlab 
qoladigan va vagotomiya bilan birga qilinadigan operatsiyalarning turli 
variantlari keng joriy qilinishi bilan bog’liq. Yarani kesib qilinadigan tutam 
vagotomiyasi va piloroplastika eng ma’qul usul sanaladi. 
Radikalligi nuqtai nazaridan bu operatsiya me’dani birlamchi rezektsiya 
qilishga tenglashtirilishi mumkin. Ayni vaqtda kamroq shikastlantirishi va 
o’limning birmuncha pastligi, uni xirurglar tomonidan odatdagi sharoitlarda 
qo’llanish mumkinligi bu operatsiyani istiqbolli qiladi. Teshilgan yaralarda 
operatsiyaning eng muhim tomoni operatsiya paytida qorin bo’shlig’ining 
to’liq sanatsiyasi hisoblanadi. U nechog’lik puxta o’tkazilgan bo’lsa, 
operatsiyadan keyingi davr shunchalik oson o’tadi va yiringliklar hosil 
bo’lishi uchun imkoniyatlar kamayadi.