Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti “Umumiy xirurgiya va travmatologiya” kafedrasi

3.3 Me’da va o’n ikki barmoqli ichak yara kasalligining
asoratlanmagan shakllarida ovqatlanish 
Biror bir kasallikni davolash maqsadida bemorga tayinlanadigan 
ovqatlanish parhez ovqatlanish deb yuritiladi. Parhez ovqatlanishning vazifasi 
bemorni tezroq tuzalishini ta’minlashda boshqa davolash usullari bilan 
birgalikda kasallikni keltirib chiqaruvchi sabablarga ta’sir ko’rsatishdan 
iborat. 
Parhez - meda va o’n ikki barmoq ichak yara kasalligi bilan kasallangan 
bemorning davolovchi ovqatlanish ratsionidir. Parhez ovqatlanish meda va 
o’n ikki barmoq ichak yara kasalligi bilan kasallangan bemor organizmiga 
katta ta’sir ko’rsatadi. U meda va o’n ikki barmoq ichak yara kasalliklarida 
yagona davolashning yagona usuli hisoblanadi. 
Parhezlarni turlari kasalliklar uchun O’zbekiston fanlar Akademiyasi 
tibbiyoti institutlari tomonidan ishlab chiqilgan. 
Parhez taomlari umumiy ovqatlanish qoidalariga asoslangan bo’lib, sifat 
jihatidan muhim ozuqaviy mahsulotlar bilan ta’minlangan bo’lishi kerak. 
Parhez ovqatlanishning muhim sharti yara kasalligida meda va o’n ikki 
barmoq ichak kuchli ta’sir etuvchi, zo’riqtiruvchi mexanik, termik va 
kimyoviy qo’zg’atuvchilardan saqlashdir. 
Mexanik
qo’zg’atuvchilardan saqlashga ovqat konsistensiyasini, ratsionini 
o’zgartirish, hajmini kamaytirish, ratsiondan keyin hazm bo’luvchi, tarkibida 
kletchatkasi ko’p bo’lgan oziq-ovqat mah- sulotlarini cheklash orqali 
erishiladi. Bunda mos keluvchi issiqlik ishlov usulidan foydalanish, ovqatni 
ezish, maydalash kerak bo’ladi. 

---

Kimyoviy
qo’zg’atuvchilardan saqlashga ekstraktiv moddalarga boy 
bo’lgan, me’da-ichak reseptor apparatini kuchli qo’zg’atuvchi ta’sirlardan 
himoyalash orqali erishiladi. 
Shu maqsadda ovqatlanishda barcha organlar faoliyatini, sekresiyasini 
kuchaytiruvchi o’tkir ta’mli moddalar, kuchli qaynatmalar, nordon va 
tuzlangan mahsulotlar, qovurilgan taomlar man etiladi. 
Termik
qo’zg’atuvchilardan saqlanishga rasiondan ovqat hazm qilish 
organlariga kuchli ta’sir qiluvchi juda sovuq yoki juda issiq taomlarni 
cheklash orqali erishiladi. 
Yara ksalligi- juda keng tarqalgan kasallik bo’lib, asosiy belgisi oshqozon 
va o’n ikki barmoq ichak devorida yara hosil bo’lishi hisoblanib, qo’zish va 
remissiya davrlarini almashinib turishi bilan kechuvchi kasallik sifatida 
ma’lum. 
Yara kasalligini kompleks davolashda parhez ovqatlanish juda katta va 
asosiy o’rinni egallaydi. 
Oziqlantirishni davolash tamoyili - bu dietani tanlashdir. Kasallikning 
patogenetik mexanizmlari va surunkali kasalliklarga ta'sir etishi uchun 
bemorlarning patologik jarayonning bosqichini, jinsi, yoshi va xastalik 
darajasini hisobga olgan holda bemorlarning ovqatlanishini tartibga solish 
maqsadga muvofiqdir. 
So'nggi yillarda uzoq muddatli (1-2 hafta) kimyoviy, termik va ayniqsa 
mexanik qo’zg’atuvchilardan saqlangan "
qat'iy
" ovqatlanish tartibinig 
maqsadga muvofiq ekanligi qaroriga kelindi. 
Yara kasalligidagi parhez ovqatlanishning maqsadi:
og'riqni yo'qotish 
uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish, dispeptik shikoyatlar va oshqozon 
yarasini davolash. Bu shunday oshqozon va o'n ikki barmoqli ichak shilliq 
qavatidagi kimyoviy va termik ta'sirlarning yumshoq printsiplariga javob 
beradigan, oshqozonga tahdid qiluvchi ta'siri yo'q davolovchi ratsionni 
tayinlash orqali erishiladi. Oziq-ovqat moddalarining buferlik xususiyatlari, 
oshqozon va o'n ikki barmoqli ichakning refleks uyg'otilishini kamaytirish, 
fiziologik va ta'mirlashni tiklash jarayonlarini rag'batlantirish sababli kislota-
peptik omilning faoliyatini kamaytirishga qodir. 
Parhezni yaratishda oziq-ovqatning oshqozon sekretsiyasi va mator 
funktsiyasiga ta'siri hisobga olingan holda kasallik belgilariga ta'sir ko'rsatishi 
inobatga olinadi. 
Diyetoterapiyada yara kasalligining fazasini (o'tkir, subakut, to'liq 
bo'lmagan remissiya), klinik patogenetik xususiyatlarini hisobga olgan holda 
kasallikni o’ziga xos xususiyatlari (pyloroduodenal yoki mediagastral 

---

oshqozon yarasi), asoratlari va yondash kasalliklarning mavjudligi 
ahmiyatlidir. 
Oshqozon funksional holatini pasaytirish maqsadida ovqat mahsulotlari 
mexanik ishlov berishda o’tqaziladi yani maydalanadi, jelesimon yoki 
pyuresimon, bo’tqasimon holatga keltiriladi. Ratsiondan shakar va 
shakrsaqlovchi mahsulotlar cheklanadi. Bunda to’g’ri ovqatlanish ritmi katta 
aharniyatga ega. Bemorlarga har 3-4 soatda, oz-oz miqdordan ovqatlanish 
tavsiya etiladi. 
Ovqat mahsulotlarini energetik qiymati bemorning fiziologik holatiga mos 
bo’lishi kereak.