Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti “Umumiy xirurgiya va travmatologiya” kafedrasi

 
 
Karel parheznomasi
 
Karel parheznomasi 1865 yili tavsiya qilingan bo’lib, uning samarasi 
negizida bemor tanasida moddalar almashinuvining keskin ravishda 
osonlashuvi yotadi. Uning samaradorligi, ayniqsa yurak qopqoqchalarining 
faoliyati tushib ketib, kerakli darajada ishlay olmasligiga bo’g’liq 
(dekompensatsiya). 
Karel parheznomasini qo’llashdan oldin bemorning ayni vaqtdagi 
holatidan kelib chiqib, asosiy parheznomalardan biri tavsiya qilinadi. Mazkur 
parheznoma kuniga oz-ozdan (100 ml) beriladigan 800 ml faqat sutdan iborat. 
Bemorga beriladigan sut miqdorini asta-sekinlik bilan 2000 ml gacha ko'tarish 
mumkin. Ammo, quruq sutni har qanday bemor ham qo’tara olmasligi 
boisidan (qorinning dam bo'lishi, ko'ngil ozishi, qusish, ichning o’zgarishi) 
Karel parheznomasiga o'zgartirishlar kiritishga olib keldi. 
Karel parheznomasi bo’yicha sut iliq holda beriladi, shunda sutning 
peshob haydash xususiyati ortadi. Uning tarkibida osh tuzi keskin ravishda 
cheklanadi. 
Yengillatish parheznomalariga quyidagilami misol tariqasida keltirish 
mumkin: 
1)
sutli kunlar yoki sutga bisyor parheznoma; u quyidagi holatlarda tavsiya 
qilinadi: 
a)
yurak-qon tomir tizimining o’z vazifasini bajarishni eplay olmaslik 
arafasida (subkompensatsiya) va eplay olmagan chog'larda (dekompensatsiya) 
bemorga har 2 soat o'tkazib, kuniga 6 marta 100 ml dan sut beriladi; 
kechasiga yotishdan oldin 20 gr glyukoza yoki shakar solingan 200 ml meva 
sharbati tavsiya ilinadi; qo'shimcha ravishda kuniga 2 mahal 25 gr dan 
Parhez 
stol 
№ 
Qanday kasalliklarda 
qo'llaniladi 
Taomlarni 
tayyorlash 
usuli
 
Iste’mol qilish mumkin
 
1 
2 
3 
4 
14 
Fosfaturiya 
Ovqat xilma-
xil bo’ladi va 
cheklanmaydi 
Go’sht, baliq, sariyog’, harnir 
taomlar, yorma-lardan pishiriladigan 
taomlar, vitarnin hamda kislotali 
mahsulotlarga boy masalliqlar (baliq 
moyi, achitqili ichimlik, na’matak 
qaynatmasi, sabzi suvi, tarkibida 
kaltsiy va ishqoriy moddalar kamroq 
bo’ladigan biroz miqdor sabzavot), 
qovoq, dukkaklilar, bryussel kararni, 
sparja, kislotali moddalari ko’p 
boTadigan mevalar (qizil smorodina, 
brusnika, nordon olma va boshqalar), 
suyuq choy, kofe 
15 
Maxsus parhezni talab 
qilmaydigan har xil kasalliklar, 
shuningdek, hazm sistemasi yaxshi 
ishlab turgan bo’lsa, turli 
kasalliklardan sog’ayish davrida 
Turli 
ziravorlar 
solib pishirila- 
digan har xil 
ovqatlar 
Qiyin hazm bo’ladigan yog’li 
masalliqlar (cho’chqa, mol, qo’y 
go’shti, mol, qo’y yog’i, g’oz, 
o’rdak)dan tashqari har xil 
masalliqlarni berish mumkin 

---

quritilgan oq non buyuriladi; 
b)
semizlik podagra kasalliklarida har 2 soatdan keyin kuniga 12001500 ml 
qaynatib ilitilgan sut yoki ayni miqdorda qatiq (kefir) ichiriladi; 
2)
olmali parheznoma: 
a)
ich ketish bilan kechayotgan surunkali qulanj yoki o'tkir qulanj dardida 
kuniga 1250-1500 gr pishgan, po’chog’i va danaklaridan forig’ qilingan 
olmani 5-6 martaga 250-300 gr dan tavsiya etiladi; 
b)
surunkali poliartrit, xafaqon kasalligi, nefritlarda 2000 gr gacha bo'lgan 
pishgan, 300 gr dan 5-6 mahalga mo’ljallab olma buyuriladi; 
3)
shakarli (qandli) parheznoma: jigar, o’t yo’llari, surunkali ich ketish va 
nefrit kasalliklarida 150-200 gr shakarni 5 mahalga taqsimlab, har 3 soatda 1 
stakan qaynoq choyda eritilib beriladi; 
4)
guruchli-meva qaynatmasi parheznomasi: xafaqon, jigar, buyraklar 
dardlarida har 2,5-3 soatlardan kuniga 5 mahal 200 ml meva qaynatmasi va 
ushbu tartibning 2 mahalida suvda pishirilgan shirin guruch bo'tqasi tavsiya 
qilinadi; shunda kuniga 1200 gr yangi meva yoki 24 gr quritilgan meva, 50 gr 
guruch, 120 gr shakar, 1500 ml meva qaynatmasi dasturxonga tortiladi; 
5)
tarvuz parheznomasi: xafaqon, nefrit, ateroskleroz va jigar xastaliklarida 
har 2,5-3 soatdan so’ng kuniga 5 mahal 1500 gr po’chog’idan archilgan 
pishgan tarvuz beriladi; 
6)
tvorogli 
(churitmali) 
parheznoma: 
semizlik 
va 
ateroskleroz 
kasalliklarida tavsiya qilinadi: kuniga 400-600 gr yog’liqligi 9 foizli yoki 
yog’i olingan tvorog 4-5 mahalga taqsimlanib tanovul qilinadi; undan tashqari 
bunday bemorlarga sutli shakarsiz 2 stakan kofe yoki shakarsiz kofe, 1-2 
stakan na’matak qaynatmasi va 1-2 stakan yog’siz qatiq (kefir) buyuriladi; 
kuniga hammasi bo’lib 1000 ml suyuqlik ichiladi; 
7)
go’shtli-sabzavotli parheznoma; semizlik dardida tavsiya qilinadi; 
kuniga 300 gr suvda pishirilgan go'sht va 600-800 gr turli sabzavotlar (karam, 
sabzi, bodring) 6 mahalga bo’lib yediriladi; taomni tanovul qilish 
mahallaridan 2 tasida 1 stakandan shakarsiz sutli kofe va 1-2 stakan na’matak 
qaynatmasi ichiriladi; 
8)
bargak parheznomasi: yurak-qon tomir tizimi kasalliklarida buyuriladi; 
kuniga 500 gr bargak ivitib, 5 mahalga 100 gr dan taqsimlanib tanovul 
qilinadi; 
9)
kartoshkali parheznoma: o’tkir va surunkali nefrit, qon aylanishining 2-
3 darajali yetishmovchiliklari dardlarida beriladi; kuniga 1500 gr tandirda 
yopilgan yoki po’chog’i archilmagan kartoshkani 5 mahalga taqsimlab, tuzsiz 
yeyiladi; 
10)
sabzavotli, mevali va tar mevali parheznomalar: ateroskleroz, xafaqon, 

---

jigar, buyrak, podagra, semizlik, uraturiya xastaliklarida qo'llaniladi; kuniga 
1000-1500 gr yangi sabzavotlar va tar mevalar yoki ular majmuasi tuz 
qo’shilmay, o’simlik moyi bilan birga tanovul qilinadi; ayni maqsadda 
bodring qoilanilsa, u holda har bir yeyish uchun 300-400 gr mahsulot olinadi; 
11)
suvda ivitilgan turshak — qora olxo’rili parheznoma: yurak-qon tomir 
va moddalar almashinuvi izdan chiqqan holatlarda va surunkali qulanjda 
qo’llaniladi; mahsulotlar miqdori 400 gr bo’lib, turshak 200 gr va qora olxo'ri 
200 gr.