Bemorlarni sun’iy ravishda ovqatlantirish
Sun’iy
ovqatlantirish jarayoni, ya’ni amallari bemor tabiiy yo’l- og’iz
orqali taomlami tanovul qila olmay qolgan holatlarda tavsiya qilinadi.
Mohiyati jihatidan bemorlarni sun’iy ravishda ovqatlantirish jarayonini
ikki usulda bajarish mumkin:
1)
parenteral;
2)
enteral.
Parenteral ovqatlantirish usuli o’z navbatida ikki xil bo'lishi mumkin:
1)
to’liq;
2)
qisman.
Bemorlami parenteral ovqatlantirish jarayonida ularga aminokislotalar
aralashmalari, yog’lar emulsiyasi, eritma holiga keltirilgan vitaminlar va
elektrolitlar hamda bemor hayoti uchun muhim bo’lgan
boshqa moddalar
kiritiladi. Odatda, parenteral ovqatlantirish jarayonini amalga oshirish
maqsadida kerakli mahsulotlar qon tomirlariga yoki teri osti orqali beriladi.
Amaliy jihatdan sun’iy ovqatlantirishning enteral turi, jumladan zond
orqali ovqatlantirish katta ahamiyatga ega bo’ladi.
Bemorlarni zond yordamida ovqatlantirish 3 xil bo'lishi mumkin:
1)
og’iz orqali zondni me’da-ichakka kiritish;
2)
burun teshigi orqali zondni bemor me’dasigacha o’tkazish;
3)
transevyunal yoki transduodenal orqali zondni kiritish.
Keltirilgan zond orqali ovqatlantirishning 3-xili, ko’pincha me’daning
ma’lum qismini jarrohlik usulini qo'llanib,
olib tashlanganda amalga
oshiriladi.
Sun’iy zond orqali bemorlarni ovqatlantirish parenteral turdagi
ovqatlantirishga nisbatan aytarli darajada ratsional-ahamiyatli bo’lib, uning
yordamida bemor tanasiga me’da-ichak kanaliga kerakli miqdorda zarur
ozuqaviy moddalarni yuborish va tananing sarflagan quwatini qoplash
imkonini beradi.
Bemorlami zond orqali ovqatlantirish uchun ma’lum
shart-sharoitlar
boiishi taqozo qilinadi. Ularga quyidagilar kiradi:
1)
me’da-ichak kanalida oMchami katta-kichikligidan qat’iy nazar xech
qanday to'siq bo'lmasligi;
2)
me’da-ichak kanalining faoliyatlari, jumladan ximusni o’tkazish,
me’yor darajasida bo’lishi.
Sun’iy ravishda bemorlarni enteral ovqatlantirish jarayoni quyidagi
holatlarda tavsiya qilinadi:
1)
og’iz, xalqum, hiqildoq shikastlanishlari;
2)
og’iz, xalqum, xiqildoqda jarrohliq amallarining o'tkazilishi;
3)
jag’larning sinib ketishi;
4)
qizilo’ngachning shikastlanishlari;
5)
qizilo'ngachda jarrohlik aralashuvlari bo’lganida;
6)
qizilo’ngach va me’dada jarrohlik amallari bajarilib, ular orqali yo’l
ochilganida;
7)
ingichka ichakda teshik (svishch) paydo bo'lganida (mgichka
ichak
shikastlanganida yoki sun’iy teshik ochilganida-eyunotomiya);
8)
ozuqaviy moddalarning sardori bo’lmish, oqsillar ko’p miqdorda
yo’qotilganida (katta ko'lamdagi kuyishlar, og’ir darajadagi yiringli
yalligianishlarda va h.k.) va anoreksiyada;
9)
yurish refieksining izdan chiqishi (masalan, qoqshol kasalligida);
10)
kalla suyagi, miyani og’ir darajada jarohatlanganida (miyaga qon
quyilganida, botulizm kasalligida), uzoq muddatli
hushdan ketish bilan
kechadigan kasalliklarda jigar, buyraklar etishmovchiligida);
11)
коша holatlarida (boshqa sabablar tufayli);
12)
xalqum, qizilo’ngachlarning rak kasalliklari natijasida taom o’tkazish
yo’llarining siqilib, berkilib qolishi;
Yuqorida sanab o'tilgan holatlarda bemorlarni zond orqali sun’iy ravishda
ovqatlantirish 4 usulda amalga oshirilishi mumkin:
1)
odatdagi yoki o'lchamlari ingichka bo’lgan ichgichlar (poilniki) orqali;
2)
bo’g’izdan (voronka) yordamida;
3)
Jane shpritsi ishtirokida;
4)
B.K.Kostur
moslamasi
jag’-yuz
soxasi, xalqum,
qizilo'ngach
shikastlanganida) yordamida.
Bemorlarni sun’iy ravishda ovqatlantirish paytida 3 xil naychalardan
foydalanish mumkin:
1)
rezinadan ishlanganlari;
2)
plastmassadan tayyorlangan yumshoq naychalar;
3)
silikon asosida yaratilganlari.
Keltirilgan naychalar tashqi teshigining diametri 3-5 mm ga teng bo'lishi
ko’zda tutiladi.
Burun-me’da, burun-ichaklar orqali kiritilgan zondlarni bemor og’iz
orqali qo'llanilgan zondga nisbatan uzoqroq muddat davomida qo'tara oladi.
Bemor ichiga kiritiladigan zondni 3 mahalda qo’llash mumkin:
1)
jarrohlik amallaridan oldin;
2)
umumiy og'riqsizlantirish chog’ida;
3)
jarrohlik amallari boshlanganida.
Zondning kiruvchi distal uchi ichakning boshlanish joyigacha yoki
anastomoz (ochilgan teshik) qilingan yerdan 20-30 sm pastroq, ya’ni nariroq
bo'lishi kerak.
Jarrohlik amallari bajarilmagan bemorlarda zondni kiritish amallari
gastroduodenoskop orqali bajarilishi mumkin.
Enteral turdagi sun’iy ovqatlantirish maqsadida uchida olivasi bo’lgan
zondlar
ishlab chiqarilib, uning yordamida zondni kiritish jarayonini va shu
paytda bemor holatini nazorat qilsa bo’ladi.
Bemorlarni sun’iy ravishda ovqatlantirish jarayonini osonlashtirish uchun
a’zo bo'shlig'iga alohida naycha kiritiladi. Mazkur naycha doimiy yoki
vaqtinchalik bo’lib, keyinchalik faqat bemorrn ovqatlantirish chog’ida a’zoga
kiritiladi. Natijada bemor shikastlangan a’zosida doimo naycha olib yurishdan
ozod etiladi. Ammo bunday holatlarda maxsus yopiluvchi mexanizmlarni
ishlab chiqish talab qilinadi.
Zondli sun’iy ravishda bemorlarni ovqatlantirish jarayonida duch kelgan
taomlar yoki oziq-ovqatli
mahsulotlardan foydalanmasdan, maxsus tanlab
olingan aralashmalar-omixtalar ishlatiladi. Ular tarkibida etarli miqdorda
oqsillar, yog'lar, karbonsuvlar, vitaminlari va ma’dan moddalari bo'ladi.
Bemor tanasi uchun kerakli bo'lgan asosiy ozuqaviy moddalar miqdorini
aniqlashni osonlashtirish maqsadida sanoat tomonidan
ishlab chiqariladigan
maxsus mahsulotlar-enpitlar qo'llaniladi,
Do'stlaringiz bilan baham: 
