A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

109

---

Ayrimda xol-xol donali yaxlit organik bo
4
lib, ba’zan tuproqsimon 
massa shaklida topiladi. Odatda rangsiz, shaffof, ba’zan sariq, 
yashil, havorang, gunafsha, qoramtir bo
4
ladi.
U shishadek yaltiraydi. Qattiqligi - 4; solishtirma og'irligi -
3,2; mo'rt, ulanish tekisligi kub bo‘yicha mukammal. Flyuoritning 
aksariyat qismi gidrotermal jarayonda paydo bo‘ladi. Flyuoritning 
70% ga yaqini metallurgiyada oson eriydigan shlaklar olish uchun 
ishlatiladi. U Kime, keramika, shisha sanoatlarida va boshqa juda 
ko‘p joylarda foydalaniladi.
Kriolit 
- Na
3
AlF6. Grekcha “krios” - muz, “litos” - tosh 
demakdir. Haqiqatdan ham uning yaltirashi va sindirish ko‘rsatkichi 
muznikiga juda yaqin.
Kimyoviy tarkibi. 
A1 12,8%, Na 32,8%, F 54,4%. Ba’zan 
aralashma sifatida boclib Fe ishtirok etadi. 
Singoniyasi 
- monoklin; 
kriolitning simmetriya ko‘rinishi prizmatik L
2
PC. Fazoviy gruppasi 
P2/m(C22h). A
0
=5,39; b0=5,59;s0=7,76; р=90°1Г. Psevdokubik; 500° 
ga yaqin haroratda kubik bo
4
lib qoladi. Kristallarining qiyofasi. 
{
0 0 1
} va{
0 1 0
} yonlari taraqqiy etgan paytldarda kubsimon bo‘ladi. 
Qo4shaloq kristallari ko4pincha (110) bo‘yicha o
4
sadi. Odatda yirik 
kristall donalardan iborat yaxlit massalar bo4lib topiladi. 
Rangi.
Kriolit rangsiz, lekin ko4pincha kulrang-oq, sarg4ish yoki qizg
4
ish, 
kamdan-kam qora rangga bo'yalgan bo
4
ladi. U shishadek yaltiraydi. 
Ng=l,34. 
Qattiqligi 
2-3. Kriolit - mo
4
rt. Ulanish tekisligi yo
4
q. 
Solishtirma og4irligi 2,95-3,01. Kriolitning boshqa xususiyatlari. U 
o4rtacha qizdirilganda sariq nur sochadi.