A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

6
. 
Oltingugurtning ishlatilishi.
7. 
Olmosning paydo bo‘lishi va xossalari.
8
. 
Olmosning eng yirik konlari va uni ishlatilishi.
9. 
Grafitning fizik xossalarini ayting.
76

---

4-bob. SULFEDLAR SINFI. SULFATUZLAR HAQIDA
MA’LUMOT
REJA:
1. Xalkozin guruhi minerallari
2. Galenit guruhi minerallari
3. Sfalerit guruhi minerallari
4. Kinovar guruhi minerallari
5. Realgar guruhi minerallari
6
. Antimonit guruhi minerallari
7. Xalkopirit guruhi minerallari
8
.Moiibdenit guruhi minerallari
9.Pirit guruhi minerallari
10.Bulanjerit guruhi minerallari
Kalit s o ‘zlar:
sulfid, sulfasol, xalkozin, simob, amalgama, 
modda, trigonal, polimetall, singoniya, margimush.
Sulfidlar yoki oltingugurtli birikmalar H2S kislotaning tuzlari 
bo‘lib metallaming oltingugurt bilan hosil qilgan birikmasi 
hisoblanadi. Bunday birikmalar hosil qiladigan kimyoviy elementlar 
soni 40 ga etadi. Eng muhimlari: vanadiy, molibden, nikel, kobalt, 
temir, mis, rux, qo‘rgcoshin, margimush, surma, simob, vismut.
Bu sinfga taalluqli minerallar soni 300 dan ortiq. Asosiy qismi 
metalsimon yaltiroq, rangi o‘ziga xos bo‘lib, doimo bir xilda 
o'zgarmasdir.
Sulfidlar 
asosan 
gidrotermal, 
magmatik 
va 
kontakt- 
metasomatik jarayonlarda hosil bolladi. Ular metall elementlar 
ajratib olishda asosiy xomashyo hisoblanadi. Qo‘rg‘oshin, rux, 
kumush va mis ma’danlarining birgalikda uchragan turi“polimetall 
ma’dan” deb ataladi.
Xalkozin 
- Cu
2
S. Nomi yunoncha; «xalkos» “miss” so‘zini 
anglatadi. U ba’zan mis yaltirog‘i ham deyiladi.
Xalkozin tarkibida - Cu - 79,9% va S — 20,1%, bundan 
tashqari Ag, As, Fe, Co, Ni aralashmalari bo4adi. Singoniyasi -
rombik. Xalkozinning yaxshi kristallari kam uchraydi, ammo
77

---

ko4pincha qalin tabletkasimon, kalta ustunlar hosil qiladi. Tabiatda 
yaxlit, mayda donali boMib, bornit, xalkopirit, ba’zan sfalerit, 
galenit, kovelinJarning o ‘miga pesvdomorfozalar shaklida xol-xol 
boMib uchraydi. Xalkozinning rangi - qo