A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

A
6
15-rasm. M isning kristall strukturalari.
71

---

Avstraliyada (Uelsda) 93,5 kg, Rossiyaning Chelyabinsk viloyatida 
(Mias) 36,0 kg og'irlikdagi oltin topilgan. Oltin kislotalarda 
erimaydi (faqat KCN da eriydi).
O'taasos magmatik tog' jinslarida oltinning miqdori boshqa 
magmatik jinslarga nisbatan 10 barobar ko'p (310-6% ) bo'ladi, 
ammo oltinning aksariyat konlari nordon magmaning gidrotermal 
mahsulidan paydo boiadi. Masalan, Zarmiton (Shimoliy Nurota) va 
Muruntov (Qizilqum) oltin konlari shu holda yuzaga kelgan. Oltin 
kvars tomirlarida va ba’zan shtokverk shakllarida sulfid minerallari, 
telluridlar, sheelitlar bilan birga uchraydi (16-rasm).
16-rasm. S o f oltin.
Oltin konlari oltin - sulfid minerallarida o'simta ravishda va 
kvars tomirlarida yuzaga keladi.
Gidrotermal 
jarayonlarda 
yuzaga 
kelgan 
sulfid-oltinli 
konlaming oksidlanish zonasida limonit, azurit, qo'rg'oshin, vismut, 
surma oxralari bilan birga assotsiatsiyada qayta yuzaga kelgan 
mahsulot sifatida uchraydi. Oltin asosan pul va valyuta sifatida 
hamda bezak ishlarida, zebi-ziynat buyumlarini tayyorlashda, 
meditsinada, fizik va kimyoviy asboblar tayyorlashda va boshqa 
ko'plab maqsadlarda qo'llaniladi.
Platina - Pt 
guruhi minerallari. Sof tug'ma platina guruhiga 
mansub minerallar xilma-xil bo'lib, ular platina, iridiy, osmiy, 
palladiy, rodiy va boshqalardir. Platina guruhi minerallari orasida 
poliksen va palladiyli platinalar yer po'stida keng tarqalgan.
72

---

Poliksen (Pt, Fe). 
Tarkibida platina 80-88% va temir 9-11%; 
u 
kub singoniyali. Tabiatda yaxlit kub shaklida kamroq uchraydi, 
asosan noto‘g‘ri donalar ko‘rinishida boMadi. Poliksen rangi -
kumushdek oq, ba’zan poMatdek kul rang. Qattiqligi 4-4,5. U ham 
boshqa metallardek eziluvchanlik xususiyatiga ega, ulanish tekisligi 
yolq. Poliksen magnitga tortiladi va elektmi yaxshi o‘tkazadi, ammo 
kislotalarda erimaydi. Platina guruhi minerallari genetik jihatdan 
o‘ta asos magmatik jinslar bilan uzviy bogMiq boMgan tipik 
magmatik konlar hosil qiladi.