A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

Mis 
-
Cu. 
U kimyoviy jihatdan sof holda boMadi, ba’zan 
tarkibida aralashma holda - Ag, Au va Fe uchraydi. M is-tog‘ 
jinslarining darzlik va yoriqlarida ko‘pincha noto‘g‘ri shaklda
70

---

dendritlar ba’zan plastinkachalar holida boMadi. Ba’zi konlarda 
yirik, ogMrligi bir necha tonnaga teng boMgan uyumlari 
(Amerikaning «Yuqori koM» viloyatida) topilgan. Sof holdagi 
misning og‘irligi 1000 tonna atrofidagi boMagi Rossiyaning 
Ekaterinburg viloyatidagi Gumejevskiy konida topilgan.
Misning rangi - qizil. Metall kabi yaltiroq, qattiqligi 2,5-3; 
yaxshi egiluvchanlik xususiyatiga ega. Sinishi ilgakli, ulanish 
tekisligi yo‘q. Solishtirma ogMrligi 8,5-8,9.U elektr tokini yaxshi 
oMkazadi. 
Ushbu 
xususiyatlari 
bilan 
boshqa 
minerallardan 
farqlanadi. Mis HNO
3
kislotada oson eriydi, HC1 da qiyinlik bilan 
erib, mis xlomi yuzaga keltiradi. Sof mis turli geologik jarayonlarda 
yuzaga keladi, ammo ko‘p miqdorda gidrotermal va ekzogen 
sharoitda paydo boMadi.
Oltin 
- Au. Tabiatda oltin toza holda uchraydi- 98-99%, 
ba’zan aralashmada 65-75% atrofida. Oltin tarkibida kumush 30%, 
mis esa 9,2%; ba’zan 20% boMsa - “kuproaurit” deyiladi.
Oltinning kub singoniyadagi xili tabiatda kam tarqalgan. 
Ba’zan oktaedr, rombododekaedr qiyofasida uchraydi. Rangi - tilla 
sariq (kumushga boyi och sariq). Oltin odatda yaltiroq metall, 
qattiqligi 2,5-3. Oltin egiluvchan va cho‘ziluvchan boMadi. U 
osonlik bilan pachoqlanib yupqa varaqchalarga aylanadi.
Tabiatda oltin mayda - dispers holda boMadi. Oltinning bir oz 
qismi sulfid minerallarida pirit, xalkopirit va arsenopiritlarda 
joylashadi. Oltinning yirik kristallari mavjud, ammo kam uchraydi. 
Chilida sochma cho‘kindi jinslar oralarida 153 kg sof oltin topilgan.
%