A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

4
rg4oshindek kulrang, 
metall kabi yaltiraydi. Qattiqligi 2-3, solishtirma ogMrligi 5,5-5,
8
, 
elektr tokini yaxshi o ‘tkazadi. Xalkozin 
HNO3 
da erib, oltingugurt 
ajraladi.
Xalkozin gidrotermal va ayniqsa ekzogen jarayonda paydo 
boMadi. Xalkozin nurash zonalarida bardosh beraolmaydi va 
parchalanib kuprit, malaxit va azurit kabi mis oksidlariga aylanadi. 
Xalkozin misga eng boy sulfid bo
4
lib, mis qazib olishda katta 
ahamiyatga ega. Xalkozin m a’danining yaxlit massalari Shimoliy 
Uraldagi Turinsk konida uchraydi. Uncha boy boMmagan xol-xol 
xalkozin ma’danlari Qo‘ngMrot (Balxash koMi), QozogMston va 
Olmaliq mis konlarida aniqlangan.
G alenit - PbS. Nomi yunoncha «Galena» - qo
4
rg‘oshin 
ma’dani so‘zidan kelib chiqqan. Tarkibida Pb -
8 6
,
6
% va S - 5- 
13,4%, aralashma tariqasida Cu, Zn, Bi, Fe, As, Sb uchraydi. U 
kubik singoniyada kristallanadi. Rangi qo
4
rg4oshindek kulrang, 
metall kabi yaltiraydi. Qattiqligi 2-3; u ancha mo‘rt mineral, ulanish 
tekisligi kub bo'yicha mukammal. Solishtirma ogMrligi 7,4-7,
6
. U 
kuchsiz elektr octkazadi.
Galenit asosan gidrotermal jarayonda vujudga keladi. Tashqi 
ko‘rinishi bilan galenit antimonit Sb
2
S3, bulanjerit Pb
5
[Sb
2
S
4
]
2
S
3
va 
bumonit - CuPb[SbS3] largajuda o‘xshash.Ulaming farqi: antimonit 
cho4zinchoq zirapchasimon kristall hosil qiladi. Bulanjerit esa, 
shoMasimon, tolasimon ko'rinishda. Bumonit - cho4zinchoq 
ustunsimon shaklli. Nurash jarayonida oksidlanib, serussitga -
(PbC03) va anglezitga-(PbS
0 4
) aylanadi. Galenit qo
4
rg4oshin 
olishda muhim asosiy manba hisoblanadi.
Sfalerit - ZnS. Nomi yunoncha «Sfaleros» - aldamchi degan 
ma’noni bildiradi. Tabiatda bimecha xillari mavjud: Kleyofan - oq 
rangli (deyarli aralashmalari yo
4
q), marmatit - qora rangli (temirga 
boy), prshibramit (kadmiyga boy). Ulaming tarkibida Zn - 67,1%, S
- 32,9%. Aralashma sifatida - Fe - 20%, Mn -