A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Teri rangi.
Terining rangi
melanin pigmentiga bog‘liq. U terining 
epidermis hujayralarida hamda hujayralar orasida joylashgan. Chin terini birikti-
ruvchi qismida melanin uchramaydi. Melanin pigmentini hujayralardagi miqdoriga 
qarab teri rangi har – xil bo‘ladi. Maboda terida melanin pigmenti sintezlanmasa 
teri oq rang – ya‘ni albinos ko‘rinishida bo‘ladi. Odatda Yevropaliklar terisi oqish, 

---

17 
afrika negrlari papuaslar, malayziyaliklar, avstraliyaliklarda shakolod, ayrim negr 
guruxlarida qora rang ustunlik qiladi. Yevropaliklar terisida melanin pigmenti kam 
miqdorda bo‘ladi, teridagi qizg‘ish qon tomirlari tufayli uning rangi och pushti 
bo‘ladi. Terining rangi yana teridagi qon tomirlarga ham bog‘liq bo‘ladi. Binobarin 
teri hujayralarida qancha melanin ko‘p bo‘lsa teri shuncha qora bo‘ladi. 
Odam tanasining bo’yi va og’irligi.
Odamning 
bo‘y uzunligi muxim 
morfologik belgi xisoblanadi. Bo‘yning uzunligi yoshga, jinsga va xududga qarab 
o‘zgaruvchan bo‘ladi. Yevropaliklarda bo‘yning o‘rtacha uzunligi erkaklarda 165, 
ayollarda 154 sm ga teng. 
Bo‘y uzunligiga qarab Martin barcha odamlarni uch guruhga ajratadi. Bular: 
past bo‘ylilar, o‘rta bo‘ylilar va baland bo‘ylilar. Past bo‘yli odamlarni o‘zlari ham 
uch guruxga ajraladi: pak pakanalar, pakanalar, nisbatan pakanalar. Pak pakana 
odamlarning erkaklarida bo‘y uzunligi 129 sm ayollariniki 120sm gacha. Pakana 
odamlarning erkaklari bo‘yi uzunligi 130-140, ayollariniki 121-139 sm. Nisbatan 
pakana odamlarning erkaklarini bo‘yi uzunligi 150-159sm, ayollariniki 140-148 
sm atrofida bo‘ladi. O‘rta bo‘yli odamlar ham bo‘y uzunligiga qarab uch guruxga 
ajraladi 1) erkaklarda bo‘y uzunligi 160-163, ayollarda 149-152sm 2) erkaklarda 
164-166.9 3) 167-169.9 ayollarda 156-159.9. Baland bo‘yli odamlarning 
erkaklarini bo‘y uzunligi 170-179.9 ayollarniki 159- 167.9, juda baland bo‘yli 
odamlarning erkaklarini bo‘y uzunligi 180-189.9sm ayollarniki 168-186-9. 
Nihoyatda baland erkaklarning bo‘yi 2 metrdan ayollarniki esa 187sm dan yuqori 
bo‘ladi. 
Dunyo bo‘yicha eng pakana odamlar Markaziy Afrika, Janubiy-Sharqiy 
Osiyo, Janubiy Afrikaning bushmenlari sanaladi. Baland bo‘ylilar Afrikaning 
tropik o‘rmonlarini shimolida yashovchi negrlar, Shotlandiyaliklar, Markiz 
oralidagi polineziylar xisoblanadi. Bo‘y uzunligi 160smdan past bo‘lganlar 
Yevropaning shimolida, Osiyo, Amerikaning shimolida yashovchi xalqlardir. Past 
bo‘ylilarga Sharqiy va Janubiy Osiyoda yashovchi yaponlar, Xindiston, Janubiy 
Xitoy, Indoneziya, Markaziy va Janubiy Amerika axolisi kiradi. Bo‘yi 170 sm dan 

---

18 
baland bo‘lganlarga Norvegiyaliklar, shvedlar, kavkazlar, Shimoliy – G‘arbiy 
Xindiston, Shimoliy Amerikada yashovchi xalqlar vakil xisoblanadi.