A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Yoshga qarab bo’yning o’sishi.
Yangi tug‘ilgan o‘g‘il chaqoloqlarning 
bo‘y uzunligi 51sm qiz bolalarniki 50 sm ga teng, 
Bolalar bo’yining o’sishiga bog’liq 1- jadval tadqiqotni Moskvalik bolalar 
ustida olib borilgan. 
Yoshlik davri 
Yillik bo‘y o‘sishi 
O‘g‘il bolalar 
Qiz bolalar 
Birinchi yilning oxiri 
22 
22 
Ikkinchi yilning oxiri 
10 
10 
2-4yosh 
7.5 
7.5 
4-7 yosh 
5.7 
5.7 
7-10 yosh 
4.5 
4.5 
10-13 yosh 
4.5 
5.2 
13-17 yosh 
5.1 
3.0 
Jadvalda keltirilgan raqamlarni taxlil qilar ekanmiz o‘g‘il va qiz bolalar 7-
8yoshda bo‘ylar bir xil o‘sadi, 7-10 yoshlarda qizlar bo‘yi o‘g‘il bolalarga 
qaraganda tez o‘sadilar, 10-11 yoshda qizlar bo‘yi o‘g‘il bolalarnikiga o‘xshash 
bo‘lib 128sm bo‘ladi. 12 yoshda esa qiz bolalarning bo‘yi o‘g‘il bolalarnikidan bir 
muncha baland bo‘ladi. Bu xolda 15 yoshgacha Shunday davom etadi. Keyinchalik 
esa o‘g‘il bolalar bo‘yi tez o‘sib ularning bo‘yi qizlarnikidan ancha baland bo‘ladi. 
Bu xolat ayniqsa 17-18 yoshda yaqqol ko‘zga tashlanadi. Qiz bolalarning 16-19 
yoshlrida bo‘yning yillik o‘sishi 0.5sm, o‘g‘il bolalarni 17-18 yoshlarda bo‘yini 
o‘rtacha yillik o‘sishi 1.5sm u 21-22 yoshgacha davom etadi. Jinsiy yetilish 
vaqtida har ikki jinsda bo‘yning o‘sishi deyarli bir xil yiliga 5-6 sm atrofida 
bo‘ladi.
Bo‘yning balandligi 45-50 yosh davomida deyarli o‘zgarmaydi. Keyinchalik 
har besh yilda bo‘y 0.5sm atrofida qisqara boshlaydi. Bo‘yning yosh o‘tgan sari 
qisqarishi umurtqalar orasidagi tog‘ay to‘qimalarini qayishqoqligini kamayishi-
zichlanish evaziga ro‘y beradi. Ba‘zi bir afsonalarda qayd qilinishicha qadimgi 

---

19 
odamlarning bo‘yi nihoyatda baland bo‘lgan degan ma‘lumotlar antropologiyaning 
ta‘kidlashicha asosli emas. Chunonchi neandertal odamning bo‘yi Homo 
sapiensdan deyarli farq qilmagan. Yevropada ularning xozirgi zamon qiyofasidagi 
odamlarga qaraganda past bo‘lgan.