A s o s L a r I toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini

Fidoyilik 
— boshqalar manfaati yo‘lida o‘z qonuniy manfaatla- 
rini, hatto hayotini qurbon qilishga tayyor turadi, jamiyat uchun 
umumiy bolgan oliy maqsad va ideallarni deb o‘zidan kecha- 
oladigan kishilar xatti-harakatlarini ifodalovchi ma’naviy tushun­
cha fidoyilik tamoyilining mazmuni turli tarixiy davr va ijtimoiy 
jarayonlarda o‘ziga xos tarzda namoyon bo‘ladi: u ma’lum bir davr- 
larda ommaviylashishi yoki kamayishi mumkin. Vatanga, xalqiga 
bo‘lgan hurmat, muhabbat, ishonch tuyg‘usi muayyan umumiy 
manfaatlar, maqsadlar asosida shakllanib, kishilar qalbidan chuqur 
o‘rin oladi hamda faoliyatiga ta’sir qilib, ularni mas’uliyatli vazi- 
falarni bajarishga safarbar etadi. Fidoyi o‘z taqdirini Vatan, millat 
taqdiri bilan bog‘lagan barcha kishilarga xos fazilatdir.
286

---

Ziyolilik 
tamoyili hozir biz anglaydigan tushuncha m a’nosida 
nisbatan uzoq tarixga ega emas. U jadidchilik harakati bilan birga 
yuzaga keldi desak, xato qilmagan bo‘lamiz. Lekin bu tamoyil- 
ning inson faoliyatidagi dastlabki unsurlari o‘rta asrlar va un­
dan keyingi davrlardagi ma’rifatparvarlar hayotida shakllanganini 
e’tirof etmoq lozim. Ya’ni, u insoniyat jamiyatidagi madaniy va 
intellektual — aqliy taraqqiyot bilan bog‘liq.
Vaholanki, ziyolilik tamoyili tabaqa yoki guruhga mansublik 
m a’nolarini anglatmaydi. Oddiy fermer-dehqon ham, haydovchi 
ham, farrosh ham ziyolilik tamoyili bilan ish ko‘rishi va atrofda- 
gilar tomonidan: «Ha, falonchimi, juda ajoyib, ziyoli odam-da», 
degan yuksak ijtimoiy bahoga loyiq bo‘lishlari mumkin. Bunda 
u odamning kasbidan qat’i nazar, ham bilim, ham fahm-farosat, 
ham oliy maqsadlar egasi ekani tushuniladi. Shunday qilib, zi­
yolilik asosida insonning m a’naviy-ma’rifly yuksakligi, qalbidagi 
ichki nur, atrofni ham nurlantira oladigan ziyosi bilan belgilana- 
digan xatti-harakatlar yotadi.
Ziyolilik tamoyiliga oddiy fuqarolarning munosabatida esa 
ikki xil yondashuv ko‘zga tashlanadi. Ularning faol va ilg‘or qis­
mi, millatning o‘zagini tashkil etadigan ko‘pchilik odamlar zi- 
yolilarga havas bilan qaraydilar, ziyolilarning xatti-harakatlarini 
nafaqat m a’qullaydilar, balki o‘z farzandlari va yaqinlariga na- 
muna qilib ko‘rsatadilar. Ammo oddiy aholilik majburiyatidan 
boshqa narsani bilmaydigan, tarixdan «omma» deb atalib kelina- 
digan ijtimoiy qatlam kishilari, ularning ma’lumotlari oliy yoki 
o‘rtaligidan qat’i nazar, ziyolilarga istehzo bilan, «hokimiyat bilan