A. R. Babajanov, A. M. Muqumov, Z. X. Xafizova yerdan foydalanishda integratsion boshqaruv

3.3 Yer munosabatlarini davlat tomonidan muvofiqlashtirish 
Yer munosabatlarini muvofiqlashtirish muammosiga, uning muhimligini, 
mazmuni va tarkibini murakkabligini e’tiborga olib maxsus adabiyotlarda doimiy 
ravishda alohida e’tibor berib kelingan. “Yer munosabatlari va yer tuzish” (prof. 
V.N.Xlistun va F.I.Palchikov), “Yer resurslarini boshqarish” (prof.S.A. Tkachuk), 
“Yer resurslarini boshqarish”(prof. A.A.Varlamov va S.A.Galchenko),“Yer 
munosabatlarini muvofiqlashtirish” (prof.A.A.Varlamov va S.N.Volkov), “Yerdan 
foydalanishni boshqarish”(prof. A.S.Chertovitskiy va A.Q.Bazarov) va boshqa qator 
tadqiqotlar bu yo‘nalishdagi ancha ahamiyatli tadqiqotlardan hisoblanadi. 
Yerdan foydalanishning vujudga kelgan aniq tizimiga yer munosabatlarinig 
shunga mos ma’lum tizimi mos keladi, qaysiki u jamiyat rivojlanishining harakatdagi 
iqtisodiy qonunlariga mos tarzda rivojlanadi. Jamiyatning doimiy o‘zgaruvchi 
talablari (manfaatlari) ta’sirida rivojlana borib yer munosabatlari, o‘z navbatida, uni 
yer resurslaridan ancha oqilona va samarali foydalanish irmog‘iga doimiy ravishda 
yo‘naltirgani holda yerdan foydalanish tizimiga ta’sir etadilar. Ammo yer 
munosabatlarining o‘zgarishi, shu jumladan bozor munosabatlarining rivojlanish 
sharoitida ham stixiyali emas, balki ma’lum bir maqsadga yo‘naltirilgan holda va 

---

143 
jamiyat rivojlanishining qonunlarini hisobga olgan holda ro‘y beradi. Bu hol butun 
jamiyat manfaatlariga ham, shuningdek har bir alohida Yerdan foydalanuvchi 
manfaatlariga mos keluvchi yer resurslaridan foydalanishning eng yuqori 
samaradorligini ta’minlaydi. Bunda yer munosabatlarining o‘zgarish roli 
(muvofiqlashtirish, to‘g‘rilash, isloh qilish), qoidaga binoan, davlatga tegishlidir. 
Yer munosabatlarini davlat tomonidan muvofiqlashtirishning mazmunini, 
uning xususiyatlari, shuningdek, mexanizmini o‘rganish nazariy va amaliy jihatlardan 
o‘ta muhimdir. Shu maqsadga yer munosabatlarini o‘zini rivojlanish qonuniyatlarini, 
real sharoitida ularni paydo bo‘lish shakllarini oldindan ko‘rib chiqish zarurdir. Yer 
munosabatlari umuman iqtisodiy munosabatlar singari jamiyat rivojlanishining 
iqtisodiy qonunlariga mos tarzda rivojlanadi. Ular yerni jamiyatdagi roli bilan 
aniqlangan 
o‘ziga xos xususiyatlarga egadirlar. Umuman olganda yer 
munosabatlarini rivojlantirishning quyidagi iqtisodiy qonunlari obyektiv tarzda 
namoyon bo‘ladilar.