A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Teri kasalliklariga davo bo‘luvchi muqaddas joylar.

Nafas yo‘li, Quloq kasaliklarini davolovchi mazorlar.

YUrak va asab, xafaqaonlik kasaliklarini davolovchi mazorlar.

Toliqish dardini davolovchi mazorlar.

YUqumli kasaliklarni davolovchi mazorlar.

Farzandsilikni davolovchi mazorlar.

Quturish kasaligini davolovchi mazorlar.

Ziyoratgoxlar va ularning turlari xaxida

Biror-bir manzilga borish uchun gox uzun, gox xiska yu l l ar ni bosib utamiz. Safar davomida yulga yakin joylardagi kuxna mo- zorlarga axyon-axyon kuzimiz tushadi. Bunday paytda xamroximiz zukko kishi bulsa, bu mozorda kimlar dafn etilganidan bexabar bulsa xam, albatta, duo xilib utadi. Surasangiz: "Insonlarni aziz bilib tirigida kanday xurmat kilsangiz, vafotidan keyin xam shunday extirom xilishingiz kerak, duo mana shu xurmatning izxori. Ota-bobomizdan kolgan odat shunaxa", deb oddiygina ja- vob beradi. Xizmat takozosiga kura, yurtimizning turli xududlaridagi ziyoratgoxlarda bulamiz. U erlarda turli takdir egalarini kurib, ba’zan shukr, ba’zan fikr kilamiz. Ziyoratgox xodimlari bilan' suxbatlasharkanmiz, ulardan garoyib vokealarni eshitib,taajjubga tushamiz.

Samarkand, Buxoro, Karshi, Termiz, Toshkent, Kukon, Margilon singari kuxna shaxarlar tarixi xususida suz yuritilganda, ular- dagi mukaddas ziyoratgoxlarga aloxida urgu beriladi. CHunki bu kutlug maskanlar ulkada yuz bergan vokealar silsilasida uziga xos urin tutibgina kolmay, maxalliy axolining turmush tarzi va madaniy-diniy karashlarida muxim axamiyat kasb etib kelgan.

YUrtimiz tarixiga oid yozma manbalarni kuzdan kechirgani- mizda, albatta, aziz-avliyolar nomi bilan boglik ziyoratgoxlar tugrisida kuplab ma’lumotlarga duch kelamiz. Zotan, xar bir mu- arrix mamlakatda sodir bulgan vokealar tafsiloti va shaxarlar tarixini bayon etar ekan, uz fikrini anik dalillash uchun dshdat- e’tiborini shak-щubxasiz mukaddas vdamjolarga,^me’morii obidalarga xam karatadi. CHunki ular - tayyor xujjat. Utmishdagi xukmdor sulola vakillari uz siyosatlarini tugri olib borishda aziz-avliyolar bilan boglik ziyoratgoxlardan unumli foidala- nishgani xam bejiz emas. Masalan, "Temur tuzuklari"dagi "Eron va Turondagi shayxlarning mozorlari va kabrlari uchun xar biri-, ga aloxida nomma-nom nazru vakflar ajratsinlar", degan suzlar fikrimizning yadal dalilidir.

Bugungi kunda tabiat bilan boglix ziyoratgoxlar katoriga ulug insonlar markadlari xam kushilib borayotgani kuzatiladi. K;abr .bilan ziyoratshx tushunchalari bir biriga yakin, ammo farkdi to- moni xam bor. Odatda kishi kabristonga kelsa, ularning kimniki ekanligini bilmasa xam, marxumlar ruxiga salom beradi. Agar mashxur insonlar kabri yoniga kelsa (u xakda avval eshitgan bulsa, Xurmat yuzasidan) ularni ziyorat siladi, ruxiga tavajjuu eta- di. Buuolat xuddiuzi tanimagan kishiga oddiy salom beributib ketishga, uzi taniydigan, uurmat siladыgan kishi bilan esa sul berib surashish, %ol-щvol surash, ungame^r kursatishga uxshaydi. Demak, %ar sanday sabrыston u erga suyыlgan maruumlarning iz- zat-e’tiboriga sarab ziyoratgss matsomini olыish mumkin,

Ziyoratgoxlar bilan boglix vokealar xalx dostonlarida xam keng urin olgan. Dostonlardagi baxodirlarning jasorati aziz- avliyolarning yordami bilan sodir bulishini e’tiborga olsak, ajdodlarimiz turmush tarzidagi muxaddas joylar bilan boglщ Xarashlar kadimgi davrlardan buyon shakllanib, s aykal topib kel- ganligining shoxidi bulamiz.

Kadimdan Turon zaminida mozorlarni e’zozlash, ularni avaylab-asrash ajdodlarimiz uchun or-nomus va sharaf mezoni xisoblangan. YUnon tarixchisi ^erodotning (mil. av. VI asr) "Tarix" asarida keltirilgan ma’lumotlarga kura, janshvor kuchmanchi skiflarni buysundirish uchun ularning yurtiga yurish kilgan Axamoniylar podshoxi Doro skiflar podshoxi Idanfi- risni jangdan kochib yurishda ayblab maktub yuboradi. Idan- firis esa shunday javob yullaydi: "Agar jang kilishni juda istasangiz, otalarimizning kabrlarini toptab, ularni oyokosgi kilishga urinib kuringlar, jang kilamizmi-yukmi, keyin bi- lasizlar...". Skiflarning bu tarzdagi javobidan shu narsa ma’- lum buladiki, ajdodlarimiz uchun ota-bobolarining mozorla- ri mukaddas sanalgan va ulardan maxrum bulish vatandan judo bulish bilan barobar bulgan.

Turkiy xalklarning VIII asrga oid nodir yozma yodgorlikla- ridan biri "Bilga xokon bitigi"dagi kuyidagi parchaga dikkat kilaylik: "Uguz xaldi dushman buldi, uni kuldan chikarib yubor- may deb, lashkar tortdim, uyini, ziyoratgoxini buzdim". Demak, kadimgi jangari turkiy xalklar kaysi bir dushmanni parokanda etmokchi bulsa, dastlab ishni usha xalkning mukaddas joylarini zabt etishdan boshlagan. CHunki, kadimgi turkiylar e’tikodiga kura, ziyoratgoxlarni kuldan berib kuyish urf-odatlardan ajra- lib, yovga taslim bulish bilan teng bulgan,