|
"Mahdumi A’zam memorial kompleksi". Samarqand shahrining janubiy tomonidagi Miyonqol orolida joylashgan Dahbed qo‘rg‘onida bir tabarruk ziyoratgoh borkim, bu joy ham bugungi kunda ko‘pchilik sayyohlar uchun serqatnov manzilga aylangandir. Bu erda, Naqshbandiya tariqatini rivojlantirishda va takomillashtirishda katta xizmatlar qilgan - axloqshunos, faqix, faylasuf va ilohiyotchi Sayyid Ahmad ibn Mavlono Jaloliddin Kosoniy abadiy uyquda yotibdilar. Bu ulug‘ zot 1461 yili Axsikent viloyatining Koson kentida tavallud topgandir. YOshligidanoq ilmga chanqoq Kosoniy dastlabki bilimni o‘z yurtida olgach, so‘ngra, Samarqandga kelib o‘qishni davom ettiradi va mavlono Muhammad Qozidan ilm - ma’rifat sirlarini o‘rganadi. Sayyid Ahmad Kosoniyning kelib chiqishi payg‘ambarimiz avlodlaridan bo‘lganligi uchun uning va sulolasining xalq o‘rtasida mavqeyi baland edi. Kosoniy Samarqand va Toshkentda o‘z bilimini oshirgach o‘z yurtiga qaytib boradi va ilm-e’tiqod bilan mashg‘ul bo‘ladi.
SHayboniy Jonibek Sulton Kosoniyga elchi yuborib katta hurmat bilan o‘z saroyiga chorlaydi. Kosoniy Sultonning taklifiga rozi bo‘lib, dastlab, Samarqandga keladi va so‘ngra Karmanada yashay boshlaydi. So‘ngra Jonibek Sulton Miyonqoldagi hozirgi Dahbed qishlog‘idagi er-suvlarni unga mulk qilib beradi. SHundan so‘ng Sayyid Ahmad Kosoniy to umrining oxirigacha bu erda yashaydi va 1542 vafot etadi.
Kosoniy tariqat ilmiga qo‘shgan katta hissasi va favqulodda jasorati uchun islom olamidagi eng ulug‘ unvonlardan biri, Mahdumi A’zam unvoniga sazovor bo‘ladi. Bu ulug‘ zot tinmay ijod qildi va shariat - tariqatga, axloq va ilohiet masalalariga oid 30 dan ortiq risolalar yozdi.
Mahdumi A’zam "inson din uchun emas, balki, din inson uchun yaratilgandir» degan g‘oyani o‘rtaga tashladi, bu g‘oya o‘sha davr uchun ham eng jasoratli g‘oya edi. SHuningdek, Mahdumi A’zam toat-ibodatda kamtarlikni afzal bilganlar, zikr va namozning xufiya shakli, ya’ni, ortiqcha dabdabasiz va namoyishkorona bo‘lmagan shaklini ma’qul ko‘rganlar.
Bu ulug‘ zot bag‘oyat kamtarona yashaganlar, to umrlarini oxirigacha o‘z mehnatlari bilan kun kechirganlar. Ammo, o‘z davrining juda ko‘plab etuk olimlari, shoirlari va davlat arboblari Mahdumi A’zamga «qo‘l berishib» murid bo‘lganlar. Jumladan, Zahriddin Muhammad Bobur, Jo‘yboriy xojalardan Muhammad Islom, SHayboniy hukmdorlardan Ubaydullaxon, Abdulazizxon va Jonibek Sultonlar unga murid bo‘lganlar. Maxdumi A’zamning obru-e’tibori nafaqat Movarounnaxr, balki, Xuroson va Hindistonda ham juda baland edi. SHu sababli bu mamlakatlarda ming-minglab musulmonlar Maxdumi A’zamni o‘zlariga pir deb bilardilar. SHu o‘rinda Maxdumi A’zam yashagan Dahbed qo‘rg‘oni haqida ham gapirib o‘tmoq lozimdir. Tarixiy manbalarda aytilishicha, Dahbedning tuprog‘i serunum, havosi toza va suvi mo‘l bo‘lgandir. Dastlabki SHayboniy hukmdorlar davridayoq Dahbedning atrofi baland devor bilan o‘ralib qurg‘on qilingan va bir necha darvozalar o‘rnatilgan edi.
Ashtarxoniylar davrida Dahbedning mavqei oshib bordi va u tuman markaziga aylandi. Samarqand hukmdori YAlanto‘shbiy Bahodir Dahbedning obodonchiligi borasida katta xizmatlar qilganligi ma’lumdir. YAlangto‘shbiy Boyxo‘jabiyning o‘g‘li bo‘lib, o‘zbeklarning olchin urug‘idan chiqqan va Maxdumi A’zamning nabirasi Xoja Hoshim Dahbediyga qo‘l berib uning muridi bo‘ladi. YAlangto‘shbiy o‘z pirining bobosi Maxdumi A’zamning qabri ustida dahma qurdirdi va yirik masjid barpo qildi. Bu masjid, olti ustunli va o‘n ikki qubbali xonaqoh, tahoratxona hamda qo‘shimcha xonalardan iborat yirik inshoot edi. SHuningdek, YAlangto‘shbiy bu erda hashamatli madrasa ham bino qildirdi. Topgan xazinasini xayrli maqsadlar va ilm ma’rifatga sarflagan YAlangto‘shbiy milodiy 1656 yili Samarqandda vafot etdi va o‘z vasiyatiga ko‘ra Dahbedda, piri-ustozi Hoja Hoshimning oyoq tomonlariga dafn etiladi. SHuningdek, bu erda YAlangtushbiyning qizi Oybibi xonimning ham qabri bordir. Dahbeddagi Mahdumi A’zam ziyoratgohida hozirgi kunda jami 47ta qabrtosh saqlangan bo‘lib ularning ko‘pchiligini shaxsiyatlari aniqlangandir.
Hozirgi kunda Mahdumi A’zam memorial kompleksiga kiruvchi dahma, masjid va xonaqohlar ta’mirlangan, atroflari obodonlashtirilgandir. Mahdumi A’zam qoldirgan boy ma’naviy meros bugungi kunda keng miqyosda o‘rganilmoqda bu ulug‘ zotning ayrim asarlari katta nusxada chop etilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
